Strona główna Zdrowie Antyoksydanty – skuteczna ochrona przed niszczycielskim działaniem wolnych rodników

Antyoksydanty – skuteczna ochrona przed niszczycielskim działaniem wolnych rodników

by Karolina Karo
5 komentarzy

Antyoksydanty, czyli cząsteczki, które opóźniają procesy degeneracyjne w organizmie, to wcale nie odkrycie ostatnich lat. Ujawnione przypadkiem w XIX wieku, dopiero w ubiegłym stuleciu gruntownie rozpoznane przez naukowców, pełnią ogromnie ważną rolę w przebiegu procesów życiowych. Zapobiegając procesowi utleniania, hamują starzenie się i zmiany chorobowe. Aby docenić ich znaczenie, warto poznać mechanizm działania tych mikrocząsteczek.

Antyoksydanty – co to jest? Znaczenie antyoksydantów dla organizmu

sałata w misce

Nazywane również przeciwutleniaczami związki chemiczne, przeciwdziałają „psuciu się” materii organicznej na skutek procesu utleniania. Neutralizują bowiem szkodliwe działanie tzw. wolnych rodników i usuwają ich nadmiar z organizmu. W efekcie nie tylko zapobiegają uszkodzeniom komórek, które nieodłącznie towarzyszą starzeniu się, ale także minimalizują ryzyko groźnych chorób cywilizacyjnych – miażdżycy, nadciśnieniu, udarom, zawałom, cukrzycy, nowotworom, chorobie Alzheimera, zwyrodnieniu plamki żółtej oka i innym schorzeniom.

Sama obecność wolnych rodników, czyli wchodzących w reakcję atomów tlenu, jest czymś naturalnym i niegroźnym dla organizmu, o ile nie wstępują one w nadmiarze. Niestety, często my sami doprowadzamy do powstania zbyt dużej ich liczby, poprzez niezdrowy tryb życia i niedostarczanie odpowiedniej ilości antyoksydantów. Zakłócenie naturalnej równowagi wywołuje zaś stres oksydacyjny, główny czynnik starzenia się i powstawania wielu chorób. Ludzki organizm jest jak dobrze zaprogramowana wielofunkcyjna maszyna. Wszystko w niej działa dobrze, o ile nie zaczniemy zaburzać jej funkcjonowania rozmaitymi czynnikami.

Tlen w swojej istocie jest przecież niezbędny do życia, a wolne rodniki, które powstają w wyniku procesów oddychania i przemiany materii, są równoważone przez równie naturalne przeciwutleniacze. Ten delikatny balans ulega zakłóceniu między innymi poprzez palenie papierosów, nadużywanie alkoholu, zbyt intensywne opalanie, zanieczyszczone środowisko, ciągły stres, nieodpowiednią dietę. Aby uniknąć stresu oksydacyjnego i jego negatywnych konsekwencji, należy pomóc organizmowi, dostarczając mu właściwej ilości antyoksydantów.

Rodzaje antyoksydantów. Przeciwutleniacze endogenne i egzogenne. Naturalne i sztuczne

jagody w miseczce

Przeciwutleniacze dzieli się na endogenne, czyli wytwarzane przez organizm, wewnętrzne, oraz egzogenne, zewnętrzne, dostarczane przed wszystkim z pożywieniem, jak również w postaci suplementów diety oraz kosmetyków. Jeśli chodzi o antyoksydanty endogenne, to nie mamy w zasadzie wpływu na ich poziom, a wiadomym jest, że maleje on wraz z wiekiem. W każdym jednak wypadku organizm potrzebuje zewnętrznego zasilania i dlatego uzupełnia braki czerpiąc przeciwutleniacze z przyjmowanego pokarmu.

Te zewnętrzne antyoksydanty, to substancje naturalne, zawarte w produktach żywnościowych, przede wszystkim warzywach, owocach i zbożach. Sztuczne z kolei to związki chemiczne dodawane do żywności, aby przedłużyć jej trwałość, na przykład askorbinian sodu E301, kwas mlekowy E270, czy estry kwasów tłuszczowych E304.

Antyoksydanty endogenne:

  • endogenny koenzym Q10 – chroni przed utlenianiem lipidy zawarte w krwi i w błonach komórkowych;
  • glutation – wytwarzany z aminokwasów, bardzo silny antyoksydant chroniący wnętrze komórki przed wolnymi rodnikami;
  • melatonina – hormon produkowany przez szyszynkę, zwany hormonem snu, ma też silne działanie przeciwutleniające;
  • estrogeny – czyli hormony płciowe;

a także:

  • katalaza;
  • kwas liponowy;
  • kwas moczowy;
  • albumina;
  • poliaminy;
  • transferaza;
  • ceruloplazmina;
  • peroksydaza glutationowa.

Naturalne antyoksydanty egzogenne:

  • witaminy antyoksydacyjne – witaminy A i E oddziałujące wewnątrz komórek, chroniące lipidy przed utlenianiem oraz witamina C wychwytująca wolne rodniki z krwi i płynu międzykomórkowego, wpływająca na odporność i kondycję naczyń krwionośnych;
  • polifenole i najważniejsze spośród nich bioflawonoidy, uważane za najsilniejsze antyoksydanty, na szczególną uwagę zasługuje zwłaszcza kwercetyna ze względu na swoją siłę oddziaływania przeciwutleniającego;
  • karotenoidy – beta-karoten, likopen, luteina, zeaksantyny, wzmacniające system odpornościowy, chroniące przed promieniowaniem UV;
  • antocyjany – szczególnie cenne dla ochrony wzroku i funkcji mózgowych;
  • minerały – takie jak cynk, selen, miedź, mangan, kobalt (mające też swoje odpowiedniki endogenne);
  • ksantofile – barwniki roślinne z grupy karotenoidów;
  • glutation i koenzym Q10 występujące także jako antyoksydanty endogenne.

Na czym polega działanie antyoksydacyjne substancji zwalczających wolne rodniki i jaki to ma wpływ na zdrowie?

Antyoksydanty mają właściwość neutralizowania wolnych atomów tlenu poprzez dodanie brakującego w nich elektronu, a następnie przekształcenie w neutralną cząsteczkę wydalaną z organizmu. Dlatego uzupełnianie poziomu przeciwutleniaczy poprzez zdrowy tryb życia i zróżnicowaną dietę ma kapitalny wpływ na kondycję całego ustroju.

Neutralizując szkodliwy wpływ wolnych rodników, antyoksydanty zmniejszają zagrożenie wystąpienia nowotworów, chorób układu krążenia, nadciśnienia, cukrzycy, problemów ze wzrokiem, choroby Alzheimera i spowalniają procesy starzenia. Ponadto zapewniają lepszą odporność na infekcje.

Regularna, aczkolwiek umiarkowana aktywność fizyczna (bardzo intensywny wysiłek powoduje bowiem szybszy metabolizm, a co za tym idzie, wzrost poziomu wolnych rodników) oraz zdrowa, obfitująca w świeże warzywa i owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, ryby, mleko i jego przetwory, nasiona, orzechy i kiełki dieta, będą sprzyjać nie tylko zdrowiu, ale i szczupłej sylwetce. Równie ważny jest dobry sen, regularny wypoczynek i umiejętność rozładowywania stresu.

Antyoksydanty w żywności

koktajl pomidorowy

Zgodnie ze współczesnymi zasadami żywienia, jego podstawę powinny stanowić warzywa. Znajdziemy w nich cały szereg ważnych antyoksydantów. I tak, w grupie warzyw czerwonych, pomarańczowych i żółtych znajdują się antocyjany, beta-karoten, nazywany prowitaminą A, oraz witaminy C, A i E. Dlatego w naszej diecie powinny znaleźć się: marchew, pomidory, papryka, buraki, rzodkiewka, dynia, kabaczek, kukurydza.

Pomidory i przetwory pomidorowe zawierają ponadto mnóstwo likopenu, jednego z najsilniejszych przeciwutleniaczy, gwarantującego właściwe funkcjonowanie układu krwionośnego. Zielone warzywa – szpinak, brokuły, natka pietruszki, jarmuż, zielone sałaty, brukselka, cukinia, ogórek, groszek, obfitują, oprócz cennych witamin, w luteinę, zapobiegającą chorobom oczu oraz w chlorofil – wyróżniający się niesamowitymi właściwościami antyoksydacyjnymi zielony barwnik roślin.

W codziennej diecie nie można oczywiście pomijać owoców. W jagodach, śliwkach, winogronach, malinach, truskawkach, czarnych porzeczkach, jeżynach, znajdziemy ważne witaminy antyoksydacyjne oraz polifenole zapobiegające nowotworom i chorobom układu krążenia. Cenne pod tym względem są także owoce cytrusowe, z kolei orzechy i nasiona dostarczą organizmowi równie ważnego selenu. Nie sposób wreszcie nie wspomnieć o przeciwutleniaczach zawartych w płynach – sokach i koktajlach warzywnych i owocowych, zielonej herbacie, czerwonym winie czy kakao oraz przyprawach, takich jak cynamon, goździki, imbir, kurkuma, curry, chili.

Antyoksydanty w kosmetykach

krem

Przeciwutleniacze od dłuższego czasu wchodzą w skład wielu preparatów kosmetycznych. O ile jednak dawniej miały za zadanie zapobiegać psuciu się kosmetyku, o tyle obecnie wykorzystuje się je również, a właściwie przede wszystkim, jako narzędzie ochrony skóry i poprawy jej kondycji. W recepturach wszelkiego rodzaju kremów czy balsamów, możemy spotkać zarówno antyoksydanty syntetyczne, jak i naturalne substancje posiadające właściwości antyoksydacyjne, także pochodzenia roślinnego.

Do naturalnych składników zwalczających wolne rodniki a zawartych w kosmetykach, należy w pierwszym rzędzie witamina E, nazywana witaminą młodości. Zapobiega ona zmianom związanym z procesem starzenia się skóry oraz chorobowym, chroni przed niekorzystnymi wpływami środowiskowymi, łagodzi podrażnienia. Ważną rolę w kosmetologii odgrywają także inne naturalne antyoksydanty – witamina C, czy przyspieszający odnowę biologiczną skóry koenzym Q10. Duże znaczenie, ze względu na silny efekt antyoksydacyjny, mają takie substancje pochodzenia roślinnego, jak polifenole i bodaj najważniejsze z nich flawonoidy, taniny, katechiny oraz inne związki.

Antyoksydanty w tabletkach

Ze względu na to, że antyoksydanty są kluczowe dla zdrowia i prawidłowego funkcjonowania organizmu, niekiedy wskazane jest sięganie po zawierające je suplementy diety. Dotyczy to na przykład osób, których dieta jest uboga w warzywa i owoce, a bazuje na żywności przetworzonej, czy w celach profilaktycznych wobec ryzyka określonych schorzeń. Należy jednak ściśle przestrzegać zalecanych dawek, ponieważ, wobec niejednoznacznych wyników badań, nie ma pewności, czy przekroczenie norm nie powoduje zagrożenia dla zdrowia.

Poznaj jeden z najsilniejszych antyoksydantów: Fuleren C60

Czytaj więcej

5 komentarzy

Luśka68 4 października 2019 - 10:08

Moja wiedza na temat antyoksydantów do tej pory była szczątkowa, dopiero teraz sobie uświadomiłam ich ogromne znaczenie dla zdrowia. Ze zgrozą stwierdzam, że moja dieta przez większość życia była zdecydowanie zbyt uboga w antyoksydanty. Z jeszcze większą zgrozą patrzę ile toksyn wprowadzałam do organizmu (niezdrowe jedzenie, papierosy) i że nie miałam latami odpowiedniej dla nich przeciwwagi w postaci antyoksydantów. To szczęście, że jakieś choróbsko się nie przyplątało. Od dziś zaczynam zdrową dietkę pełną przeciwutleniaczy i ograniczam używki. W końcu pięćdziesiątka na karku zobowiązuje 😉

Odpowiedź
Bartollo 12 października 2019 - 17:54

Polecam owoce i inne produkty bogate w antyoksydanty przy regularnym treningu siłowym. Dają mega dużo. Czujesz się lepiej i masz więcej siły, mniej odczuwasz skutki ciężkich treningów. Ostatnio nawet zrezygnowałem z odżywek regeneracyjnych, za to po treningu robię sobie koktajle antyoksydacyjne. Mój ulubiony zestaw: grejpfrut, kiwi, jagody, sproszkowany zielony jęczmień, jabłka, słonecznik. I drugi zestaw: jarmuż, otręby, gruszki, jabłka, imbir, zarodki pszenne.

Odpowiedź
OlaKangur 14 października 2019 - 15:32

Dzięki Bartollo za ciekawe przepisy na koktajle antyoksydacyjne. Na pewno skorzystam, bo też potrzebuję jakiegoś zastrzyku witalności po treningach. Na razie korzystam z gotowych soków (tych świeżo wyciskanych dostępnych w małych buteleczkach) ale to nie to samo co wielki kubas porządnego koktajlu własnej roboty 🙂 No i codzienne kupowanie świeżych soków trochę drogo wychodzi, a są mniej pożywne niż takie domowej roboty mikstury 😉

Odpowiedź
Beatti 15 października 2019 - 18:46

A ja jako źródło antyoksydantów polecam herbatę matcha. Dostałam na urodziny miesiąc temu i codziennie korzystam. Powiem wam że dużo lepiej się czuję i mam więcej energii. Poza tym czuję, że oczyszcza mi się organizm. Super sprawa.

Odpowiedź
Adelajda49 23 października 2019 - 09:12

U mnie ostatnio króluje sok z pokrzywy i granatu. Polecam też czarny bez i aronię. Wszystkie te soki można kupić w aptekach albo w sklepach ze zdrową żywnością albo w marketach w działach bio 😀

Odpowiedź

Dołącz do dyskusji

* Korzystając z tego formularza wyrażasz zgodę na przechowywanie i przetwarzanie swoich danych przez tę stronę internetową.

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ta strona wykorzystuje pliki cookie w celu poprawy komfortu użytkowania. Zakładamy, że nie masz nic przeciwko temu, ale możesz zrezygnować, jeśli chcesz. Akceptuję Czytaj więcej

Polityka prywatności i plików cookie