Spośród wielu gruczołów znajdujących się w ludzkim organizmie, jednym z najważniejszych jest z pewnością tarczyca, pełniąca między innymi funkcję regulującą pracę niemal wszystkich komórek. Niestety nie zawsze działa w stu procentach prawidłowo, ją również mogą dotykać różne dolegliwości, które należy odpowiednio wcześniej poddać diagnostyce, przeprowadzić u pacjenta zalecany pakiet badań, aby móc podjąć właściwe i przynoszące skutki leczenie, szybko przywracające prawidłowe funkcjonowanie tarczycy.
Spis Treści
Czym jest tarczyca i gdzie się znajduje?
Tarczyca to niezwykle ważny nieparzysty gruczoł dokrewny położony w dolnej, przedniej części szyi. Tworzą go dwa połączone ze sobą płaty, a jej waga rzadko kiedy przekracza 30 g. Mimo niewielkich rozmiarów jest wręcz niezbędna dla zachowania zdrowia, wydzielając trzy hormony istotne dla organizmu, odpowiedzialne za jego gospodarkę hormonalną. Ich synteza jest z kolei stymulowana przez hormon produkowany w przysadce mózgowej, tyreotropinę, a sama tarczyca wytwarza takie hormony jak:
- tyroksyna, nazywana hormonem T4, odpowiedzialna między innymi za przebieg i regulację metabolizmu prowadzącego do rozpadu komórek tłuszczowych, działanie gruczołów płciowych oraz płodność i wchłanianie glukozy z układu pokarmowego;
- trójjodotyronina, hormon oznaczany T3, którego tarczyca wytwarza tylko połowę, także uczestniczący w procesach rozpadu tłuszczów i węglowodanów oraz usprawniający pracę układu płciowego, krążenia i pokarmowego;
- kalcytonina, hormon mający za zadanie regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu, przez co zapobiega procesom resorpcji kości.
Z jakim chorobami tarczycy musimy się liczyć?
Jakiekolwiek zaburzenia pracy tarczycy i spadek poziomu hormonów, jakie produkuje, natychmiast odbija się niekorzystnie na stanie zdrowia tego narządu i musimy w takim przypadku liczyć się z możliwością wystąpienia mniej lub bardziej poważnych nieprawidłowości, schorzeń tarczycy m.in:
- niedoczynności tarczycy, wynikającej właśnie z obniżonego poziomu hormonów tarczycowych T3 i T4, często trudnej do zdiagnozowania i niedającej jednoznacznych objawów, wymagającej przeprowadzenia dokładnych badań;
- nadczynności tarczycy, której przyczyną jest za duża ilość wytwarzanych hormonów tarczycy oraz inne, współistniejące schorzenia np. choroba Gravesa-Basedowa, będąca chorobą autoimmunologiczną;
- choroby Hashimoto, przewlekłego zapalenia tarczycy, także zaliczanego do autoimmunologicznych choroby tarczycy, w której przebiegu organizm zaczyna traktować ten narząd jak wroga, wytwarzając atakujące go przeciwciała;
- raka tarczycy, często dającego początkowe objawy zbliżone do innych chorób, wymagającego bardzo często chirurgicznego usunięcia tego narządu.
Badanie tarczycy – pakiety badań, które pomagają w diagnostyce niedoczynności, nadczynności tarczycy i choroby Hashimoto
Jeśli tylko mamy podejrzenia, że tarczyca wpływa negatywnie na nasz stan zdrowia, to powinniśmy sprawdzić, czy funkcjonuje prawidłowo, a w diagnostyce chorób tarczycy pomagają badania zlecane zazwyczaj przez lekarza endokrynologa. Badanie tarczycy jest wielopoziomowe, a wskazaniem do wykonania między innymi badań laboratoryjnych czy USG są występujące problemy oznaczające jedną z opisanych powyżej chorób. Jeśli więc chcesz zadbać o zdrowie swojej tarczycy, to warto raz na jakiś czas przeprowadzać:
Badanie TSH
Badanie TSH, czyli wspomnianego hormonu produkowanego przez przysadkę mózgową, jest podstawowym badaniem, które pozwala na dokładne zdiagnozowanie dwóch najczęściej spotykanych chorób tarczycy, jej nadczynności lub niedoczynności. Podstawą do badania stężenia TSH są pojawiające się charakterystyczne objawy chorób, mogących zwiastować problemy z tym gruczołem dokrewnym:
- duży spadek masy ciała mimo przestrzegania prawidłowej diety;
- niekontrolowany przyrost masy ciała, także przy zachowaniu właściwego odżywiania;
- przychodzące gwałtownie fale gorąca, podobne, jak przy menopauzie;
- uczucie ciągłej nerwowości i rozdrażnienia;
- senność i zmęczenie towarzyszące w ciągu dnia;
- suchość skóry oraz łamliwość i kruchość włosów powodująca ich wypadanie;
- wole, czyli powiększenie gruczołu tarczycowego w widoczny sposób zwiększające obwód szyi;
- zaburzenia pracy układu pokarmowego i miesiączkowania;
- obniżony poziom jodu niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania tarczycy.
Badanie przeprowadza się na czczo, ponieważ jakiekolwiek spożyte wcześniej posiłki mogą przekłamać wyniki. Polega na badaniu krwi pobranej od pacjenta, konkretnie surowicy krwi, a niepokojące są wszelkie wykryte w próbce krwi odchylenia od przyjętych norm TSH wynoszących dla osób dorosłych od 0,4 do 4,0 ml U/l. Zalecane jest jednoczesne przeprowadzenie badania poziomu TSH i hormonów tarczycy umożliwiających najdokładniejsze rozpoznanie, czy coś jej dolega.
Badanie hormonów tarczycy FT3 i FT4
Jeśli chcesz dokładnie sprawdzić stan zdrowia tarczycy, powinieneś także wykonać badanie stężenia hormonów FT3 oraz FT4, które wchodzi zazwyczaj w zakres pakietu tarczycowego rozszerzonego. Pod skrótem FT3 kryje się jeden z hormonów produkowanych przez tarczycę, wolna frakcja trijodotyroniny, a pod FT4, wolna frakcja tyroksyny. Sprawdzenie odpowiedniego poziomu tych hormonów pozwala na odpowiednio wczesne wykrycie zaburzeń tarczycy, co ma niebagatelne znaczenie w profilaktyce nowotworów tego gruczołu.
Uzyskane wyniki badań pozwalają również na zdiagnozowanie wczesnego stadium nadczynności i niedoczynności, podjęcia leczenia, a stosuje się je też u noworodków, dla których badania pod tym kątem są obowiązkowe, powinny je także wykonać kobiety mające problemy z zajściem w ciążę. Na niekorzystne zmiany wskazują odstępstwa od normy, którą specjaliści określają na:
- FT3 – 2,25 do 6,0 pmol/L (1,5–4,0 ng/L), przy jednoczesnym zachowaniu normy poziomu TSH;
- FT4 – 10-25 pmol/l (8-20 ng/l), przy jednoczesnym zachowaniu normy poziomu TSH.
Badania na tarczycę – wykrywające przeciwciała anty-TPO i anty-TG
Właściwą diagnostykę tarczycy pod kątem możliwych chorób ułatwiają kolejne badania, na przeciwciała anty-TPO stosowane między innymi w profilaktyce przeciwko peroksydazie tarczycowej oraz na przeciwciała anty-TG, przeciwko tyreoglobulinie. Wykonanie badań na obecność tych przeciwciał jest jednym z warunków zachowania prawidłowych czynności tarczycy, wręcz niezbędne w przypadku podejrzenia chorób autoimmunologicznych gruczołu.
Przeciwciała anty-TPO także mogą atakować naszą własną tarczycę, są niemal zawsze wykrywane przy chorobie Hashimoto oraz chorobie Graves-Basedowa, a w przypadku tej drugiej warto także wykonać badanie TRAB, na przeciwciała przeciwko receptorowi TSH. Ich działanie prowadzi do uszkodzenia tkanki tworzącej gruczoł tarczycy, utrudniając jednocześnie leczenie nadczynności.
Przeciwciała anty-TG mogą z kolei atakować cząsteczki białka hormonalnego syntezowanego właśnie w tarczycy, także odpowiedzialnego za jej niczym niezakłóconą pracę oraz za produkcję i przechowywanie hormonów T3 i T4. Prawidłowa ilość tego białka zależy od wielu czynników, a podwyższony poziom wymaga dodatkowych badań w kierunku zwiększonego ryzyka nowotworu tarczycy.