Borówka czarna (borówka czernica) – właściwości lecznicze i wskazania. Smaczny owoc sojusznikiem zdrowego wzroku

Borówka czarna (Vaccinium myrtillus) to drobna krzewinka, której owoce słyną z wyśmienitego smaku. Borówka zdobyła również uznanie ze względu na wyjątkowe właściwości lecznicze. Małe, ciemnofioletowe owoce borówki od wieków wykorzystywane są w medycynie naturalnej. Doskonale wpływają na zdrowie oczu, pomagają w regulacji poziomu cukru we krwi, wykazują działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Regularne spożywanie czarnej jagody pozytywnie wpływa na funkcje układu trawiennego i moczowego i wzmacnia odporność. Będąca jednym z najsmaczniejszych owoców na świecie borówka jest jednocześnie jednym z najwartościowszych dla naszego zdrowia owoców.

Borówka czarna a czarna jagoda – czy to to samo?

Borówka czarna i czarna jagoda to nazwy tego samego owocu. Znany jest on także pod wieloma innymi regionalnymi określeniami, takimi jak: borówka czernica, jagoda leśna, modra jagoda, jagodnik, jagodzina, borowina, borówczak, borownik.

Nie należy jednak mylić borówki czernicy (Vaccinium myrtillus) z borówką brusznicą (Vaccinium vitis-idaea). Owoce te, choć są wysoko cenione w dietetyce i fitoterapii, wykazują różnice w smaku, barwie oraz właściwościach odżywczych i leczniczych.

Borówka czernica charakteryzuje się ciemnoniebieskim zabarwieniem oraz słodkim, lekko cierpkim smakiem, podczas gdy borówka brusznica ma intensywnie czerwony kolor i bardziej kwaskowaty smak. Ich skład chemiczny różni się pod względem zawartości witamin, minerałów i antyoksydantów, co przekłada się na różnorodne korzyści zdrowotne wynikające z ich spożycia.

Borówka czarna (Vaccinium myrtillus L.) – morfologia

Borówka czarna (Vaccinium myrtillus L.) to krzewinka osiągająca wysokość od 15 do 60 cm. Łodyga znajduje się pod ziemią, jest kanciasta i ma formę długiego i mocno rozgałęzionego kłącza. Z łodygi wyrastają nadziemne pędy. Liście mają jajowaty kształt, są drobne, jasnozielone, z delikatnie piłkowanymi brzegami. Jesienią liście borówki czarnej przebarwiają się na czerwono.

Kwiaty są pojedyncze, biało różowe, rosną na szypułkach w kątach liści. Owoce to jagody o średnicy od 0,5 cm do 1 cm. Początkowo są zielonkawe, potem czerwone, a gdy dojrzeją, przybierają granatową lub czarną barwę. Charakterystyczny dla tej rośliny jest także niebieskawy nalot na owocach.

Pochodzenie i występowanie borówki czarnej

Borówka czarna naturalnie występuje w chłodniejszych rejonach środkowej i północnej Europy, Azji oraz Ameryki Północnej. W Polsce jest rozpowszechniona zwłaszcza w obszarach górskich i na nizinach. Preferuje kwaśne i wilgotne środowiska. Rośnie głównie na bezwapiennych glebach.

Znajdziemy ją w lasach iglastych i mieszanych, a także na wrzosowiskach i torfowiskach. Borówka czarna dobrze radzi sobie na stanowiskach ubogich w składniki odżywcze, co czyni ją rośliną odporną i wszechstronną. Najlepsze warunki do wzrostu znajduje w cienistych miejscach, w których gleba jest dobrze przepuszczalna, ale jednocześnie stale wilgotna.

W Polsce często spotkać można borówkę w Borach Tucholskich, Puszczy Białowieskiej, Sudetach i Karpatach, gdzie tworzy rozległe podszycie leśne. Dzięki zdolności do przystosowywania się do różnych warunków borówka czarna jest cennym składnikiem wielu ekosystemów leśnych.

Borówka czarna – skład

Współczesne badania potwierdzają dobroczynny wpływ borówki na organizm, co czyni ją jednym z najcenniejszych owoców w naszej diecie. Czarna jagoda zawiera wiele cennych składników odżywczych, przy czym te najważniejsze występują tu w bardzo dużych ilościach.

Na szczególną uwagę zasługuje wysoka zawartość antocyjanów w borówce czernicy (około 500 mg na 100 g owocu). Są to związki z grupy flawonoidów mające silne właściwości przeciwutleniające i antystarzeniowe.

Oprócz antocyjanów borówka czarna obfituje w witaminy, minerały oraz błonnik pokarmowy. Inne warte uwagi substancje aktywne zawarte w borówce to kwasy fenolowe, dzięki którym borówka czarna hamuje utlenianie lipoprotein LDL i chroni układ krążenia. Zaś dzięki zawartości garbników owoc ten wykazuje działanie przeciwdrobnoustrojowe.

Cenne dla naszego zdrowia składniki aktywne borówki to:

• antocyjany (w tym cyjanidyny, peonidyny, malwidyny, delfinidyny),
• karotenoidy (luteina, zeaksantyna),
• kwasy fenolowe,
• kwas ursolowy,
• witaminy (C, A, witaminy z grupy B),
• minerały (magnez, mangan, potas, wapń),
• garbniki,
• flawonole,
• pektyny,
• glikozydy,
• irydoidy,
• katechiny.

Borówka czarna (borówka czernica) – właściwości lecznicze

Częste spożywanie czarnych borówek jest niezwykle korzystne dla zdrowia. Działanie lecznicze tych owoców jest wszechstronne i obejmuje wiele aspektów funkcjonowania organizmu, od wsparcia układu odpornościowego po poprawę funkcji układu pokarmowego.

Borówka czarna jest szczególnie ceniona za usprawnianie trawienia i regulowanie cyklu wypróżnień. Wykazuje działanie rozluźniające przy zaparciach, ale też potrafi skutecznie hamować biegunki, co czyni ją uniwersalnym remedium na problemy gastryczne. Ponadto, dzięki bogactwu antyoksydantów, pomaga chronić organizm przed stresem oksydacyjnym i związanymi z nim chorobami.

Właściwości borówki czarnej:

• wzmacniające wzrok,
• przeciwbakteryjne,
• przeciwbiegunkowe,
• ściągające,
• moczopędne,
• przeciwzapalne,
• wzmacniające naczynia krwionośne,
• przeciwreumatyczne,
• przeciwwirusowe,
• wspierające zdrowie serca,
• regulujące poziom cukru we krwi,
• wzmacniające układ odpornościowy,
• przeciwstarzeniowe,
• poprawiające funkcjonowanie układu pokarmowego.

Borówka czarna na oczy – jak działa i dzięki jaki składnikom aktywnym chroni wzrok?

Borówka czarna od wielu stuleci wykorzystywana jest jako naturalny środek wspomagający zdrowie oczu. Jej pozytywny wpływ na wzrok wynika przede wszystkim z wysokiej zawartości antocyjanów i karotenoidów, które wzmacniają naczynia krwionośne i poprawiają mikrokrążenie w oku.

Regularne spożywanie borówek czarnych przyczynia się do obniżenia ciśnienia śródgałkowego, co jest istotne w profilaktyce jaskry. Co więcej, antocyjany zawarte w borówce wspierają regenerację rodopsyny, pigmentu odpowiedzialnego za widzenie w nocy, co przekłada się na lepszą ostrość wzroku w słabym oświetleniu.

Borówka czarna jest również skuteczna w ochronie przed uszkodzeniami wywołanymi przez retinopatię cukrzycową, chorobę często spotykaną u diabetyków, która prowadzi do uszkodzeń w naczyniach krwionośnych siatkówki i pogorszenia widzenia.

Dzięki swoim przeciwzapalnym i antyoksydacyjnym właściwościom, borówka pomaga zapobiegać powstawaniu wylewów w oku, które mogą powodować trwałe uszkodzenia siatkówki. Jako silny antyoksydant borówka przeciwdziała też zwyrodnieniu plamki żółtej i zaćmie. Czarna jagoda poprawia ponadto ukrwienie w okolicy tęczówki oka.

Składniki aktywne borówki czarnej wspomagające zdrowie oczu:

• antocyjany,
• witamina C,
• witamina E,
• karotenoidy,
• flawonoidy,
• kwasy fenolowe,
• resweratrol,
• cynk,
• selen,
• mangan.

Ekstrakt z borówki czarnej wraz z wieloma innymi składnikami korzystnie wpływającymi na aparat wzrokowy i jakość widzenia znajdziesz w preparacie Eyevita Plus.

Borówka czarna na regulację poziomu glukozy we krwi

Borówka czarna wspomaga regulację poziomu cukru we krwi. Zawarte w niej antocyjany wpływają na poprawę wrażliwości komórek na insulinę, co pozwala na lepsze wykorzystanie glukozy przez organizm. Dzięki temu poziom cukru we krwi jest bardziej stabilny, co jest kluczowe dla osób z insulinoopornością lub cukrzycą.

Ponadto borówka czarna wspomaga regenerację komórek trzustki odpowiedzialnych za produkcję insuliny, co może przyczynić się do lepszej kontroli cukru we krwi. Błonnik obecny w borówkach spowalnia wchłanianie cukrów z przewodu pokarmowego, co pomaga zapobiegać nagłym skokom poziomu cukru po posiłkach. Dzięki tym właściwościom, regularne spożywanie borówki czarnej może być efektywnym elementem diety wspomagającej kontrolę cukrzycy i zdrowia metabolicznego.

Sprawdź skuteczny sposób na stabilniejszy poziom cukru i lepszą kontrolę nad apetytem: NuviaLab Sugar Control

Borówka czarna jako antyoksydant i roślinny środek przeciwzapalny

Dzięki bogactwu antyoksydantów, witamin i minerałów, borówka czarna wspiera układ odpornościowy, chroni przed chorobami cywilizacyjnymi i wspomaga procesy regeneracyjne organizmu.

Zawarte w niej antocyjany, flawonoidy, karotenoidy i witamina C to silne przeciwutleniacze, chroniące komórki przed uszkodzeniami i mutacjami wywoływanymi przez wolne rodniki tlenowe. Za sprawą dużego stężenia substancji przeciwutleniających borówka czarna hamuje też procesy starzenia organizmu, redukując ryzyko rozwoju chorób przewlekłych, takich jak nowotwory czy choroby serca.

Regularne spożywanie tych owoców może też wpłynąć na polepszenie elastyczności skóry, szybsze zażegnywanie stanów zapalnych i poprawę jakości widzenia.

Borówka czarna na poprawę pracy układu sercowo-naczyniowego

Borówka czarna odgrywa istotną rolę w poprawie funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego. Dzięki wysokiej zawartości antocyjanów i flawonoidów ściany naczyń krwionośnych stają się bardziej elastyczne, szczelne i odporne na uszkodzenia. Borówka czarna hamuje też agregację płytek krwi, przez co zapobiega powstawaniu zakrzepów i poprawia przepływ krwi. Dodatkowo jej regularne spożywanie przyczynia się do obniżenia poziomu cholesterolu, a co za tym idzie zmniejszenia ryzyka miażdżycy.

Dzięki antocyjanom i innym substancjom o właściwościach antyoksydacyjnych borówka czarna pomaga normować ciśnienie krwi, wspiera pracę serca i korzystnie wpływa na stan naczyń wieńcowych, chroniąc nas przed zawałami i innymi chorobami układu krążenia.

Borówka czarna na biegunkę

Borówka czarna jest skutecznym naturalnym środkiem w przypadku biegunki dzięki swoim właściwościom przeciwbakteryjnym i ściągającym. Zawarte w niej garbniki i pektyny pomagają hamować rozwój patogenów w jelitach, jednocześnie wykazują działanie zapierające i wzmacniające ściany przewodu pokarmowego.

W przypadku biegunki pomocne mogą być zarówno odwary z suszonych owoców borówki czarnej, jak i świeże owoce borówki. Łagodzą objawy biegunki i pomagają regulować trawienie.

Odwar z suszonych borówek działa silnie ściągająco i redukuje nadmierną wodnistość stolca. Świeże owoce borówki dostarczają dużych ilości błonnika regulującego pracę jelit, a także garbników, które regenerują błonę śluzową jelit i sprawiają, że mniej wody przenika do jelit, a zatem stolec jest bardziej zwarty.

Aby przygotować odwar z suszonych owoców borówki, należy zalać 2 łyżki suszonych owoców 1 szklanką wody, a następnie gotować przez kilka minut na małym ogniu. Tak przygotowany odwar należy spożyć zaraz po przyrządzeniu. Pić, w miarę potrzeb, od 2 do kilku razy dziennie.

Borówka czarna – wskazania

Borówka czarna jest ceniona w profilaktyce i leczeniu wielu schorzeń. Spożywanie jej owoców i stosowanie preparatów z wyciągami z borówki może też przyczynić się do ogólnej poprawy odporności i wzmocnienia mocy witalnych.

Wskazania do spożywania borówki czarnej:

• insulinooporność, cukrzyca typu 2,
• wysoki poziom cholesterolu,
• profilaktyka chorób serca,
• profilaktyka miażdżycy,
• osłabiony układ odpornościowy,
• zwiększone ryzyko chorób cywilizacyjnych,
• problemy trawienne, w tym biegunki i zaparcia,
• problemy ze wzrokiem, w tym zmęczenie wzroku, suchość oka, pogorszenie widzenia i retinopatia cukrzycowa,
• profilaktyka nowotworów,
• zapobieganie infekcjom bakteryjnym,
• wzmocnienie naczyń krwionośnych.

Borówka czernica – zastosowanie w kuchni. Jak spożywać świeże owoce borówki?

Świeże owoce borówki można spożywać na surowo, jako zdrową przekąskę, a także dodawać do jogurtów, owsianek, sałatek owocowych oraz do dań obiadowych, takich jak pierogi i naleśniki. Świetnie sprawdzają się również jako składnik koktajli, soków, dżemów, galaretek, ciast, ciastek, muffinek, omletów, lodów i deserów.

Borówka jako surowiec ziołowy – jak przygotować napar z borówki?

Napar z liści borówki czernicy jest niezwykle pomocny m.in. w przypadku biegunek, wzdęć, podrażnień żołądka, skurczów brzucha, nieżytów jelit. To także prosty i skuteczny sposób na wsparcie układu krążenia i gospodarki węglowodanowej w organizmie.

Aby go przygotować, należy zalać 1-2 łyżki suszonych liści borówki wrzątkiem, przykryć i parzyć przez 10-15 minut. Następnie przecedzić. Pić 1-2 razy dziennie.

Preparaty zawierające borówkę czernicę

Ekstrakty z owoców borówki czernicy wchodzą w skład wielu preparatów prozdrowotnych. Stosowane są m.in. w suplementach diety wspomagających wzrok, poprawiających pracę układu krążenia, regulujących poziom cukru we krwi, a także w herbatkach wspierających zdrowie układu moczowego i herbatkach na dobre trawienie.

Dzięki bogactwu składników aktywnych borówki produkty te mogą być bardzo pomocne, zwłaszcza przy regularnym, długotrwałym stosowaniu.

Borówka czernica – przeciwwskazania

Preparaty i odwary z borówką nie są wskazane dla kobiet ciężarnych i karmiących piersią (ze względu na brak badań potwierdzających ich bezpieczeństwo). Osoby z alergiami pokarmowymi również powinny zachować ostrożność.

Stosowanie borówki czernicy w dużych ilościach nie jest też wskazane dla osób wrażliwych na salicylany. Osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe powinny skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji borówką.

Borówka czernica – interakcje z lekami, działania niepożądane

Borówka czernica może wchodzić w interakcję z lekami przeciwzakrzepowymi, nasilając ich działanie. Stosowanie borówki czernicy w dużych ilościach może prowadzić do problemów żołądkowych, takich jak biegunka. Zawsze warto skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji, zwłaszcza przy regularnym przyjmowaniu leków.

Borówka – uprawa

Borówka czarna wymaga kwaśnej, dobrze przepuszczalnej gleby o pH 4-5,5. Roślina preferuje stanowiska częściowo zacienione, podmokłe lub wilgotne. Bardzo istotne jest regularne podlewanie, zwłaszcza w okresach suszy. Borówka czarna jest odporna na niskie temperatury, co czyni ją odpowiednią do uprawy w klimacie umiarkowanym.

Źródła:

• https://www.healthline.com/nutrition/bilberry-benefits
• https://www.healthline.com/nutrition/8-healthy-berries
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37836403/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32183662/
• https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/37570789/