Cukrzyca, ze względu na masowość występowania, jest dzisiaj uznawana za jedną z głównych chorób cywilizacyjnych. Co gorsza, liczba chorych ciągle rośnie i coraz częściej na cukrzycę cierpią także dzieci. Cukrzyca charakteryzuje się podwyższonym poziomem glukozy we krwi, dlatego podstawową metodą leczenia jest utrzymanie normalnego poziomu cukru, czemu wybitnie sprzyja właściwa dieta cukrzycowa.
Spis Treści
- 1 Przyczyny powstawania cukrzycy
- 2 Podstawowe rodzaje diabetes mellitus
- 3 Znaczenie diety w leczeniu cukrzycy
- 4 Dieta diabetyka – główne zasady
- 5 Podstawowe źródła energii niezbędne w diecie cukrzycowej
- 6 Co jeść przy cukrzycy, a czego unikać?
- 7 Dieta cukrzycowa – jadłospis. Przykłady dziennego menu
- 8 Dieta cukrzycowa – przepisy
- 9 Życie z cukrzycą to nie koniec świata…
Przyczyny powstawania cukrzycy
Cukrzyca (diabetes mellitus) jest schorzeniem o charakterze metabolicznym polegającym na zaburzeniach ilości glukozy i nieprawidłowym jej wykorzystywaniu przez komórki ciała.
Powodem tego rodzaju zaburzeń może być albo niedobór insuliny, albo oporność organizmu na jej działanie.
Insulina jest bowiem hormonem wydzielanym przez trzustkę, którego produkcja wzrasta wraz ze wzrostem poziomu glukozy i który jest odpowiedzialny za jej transport do komórek i w rezultacie przetwarzanie cukru w energię.
Niewykorzystana jako źródło energii glukoza gromadzi się w płynach fizjologicznych i przestrzeniach międzykomórkowych, wywołując cały szereg niekorzystnych zmian w organizmie, między innymi upośledzenia w rozkładzie tłuszczów. Najbardziej widoczne przejawy cukrzycy to oprócz wysokiego stężenia cukru we krwi, wzmożone pragnienie, częste oddawanie moczu, senność i osłabienie.
Podstawowe rodzaje diabetes mellitus
Cukrzyca typu I, o podłożu immunologicznym, dotyka najczęściej ludzi młodych i polega na niedoborach w produkcji insuliny, stąd określenie choroby jako insulinozależnej. Jej objawami są hiperglikemia, czyli zbyt wysokie stężenie glukozy, spadek masy ciała, silne łaknienie, częste oddawanie moczu, osłabienie, obecność cukru i ciał ketonowych w moczu. Typ I często prowadzi do destrukcji trzustki i poważnych niedoborów insuliny.
Cukrzyca typu II występuje przeważnie u osób w średnim i starszym wieku, często otyłych i cierpiących na nadciśnienie. Do powstawania tego schorzenia przyczynia się głównie tryb życia i sposób odżywiania, a polega ono na tym, że pierwotnie prawidłowa ilość produkowanej przez trzustkę insuliny nie jest w stanie poradzić sobie z przetworzeniem spożywanych cukrów. Poziom tego hormonu musi ciągle wzrastać, z rezultacie dochodzi do tzw. oporności tkanek na insulinę, czyli insulinooporności.
Znaczenie diety w leczeniu cukrzycy
Kluczową rolę odgrywa tutaj indeks glikemiczny (IG). Jest to wskaźnik określający wzrost poziomu cukru we krwi po spożyciu danego produktu żywnościowego.
I tak, przyjmuje się, że produkty o małym indeksie glikemicznym mają wskaźnik poniżej 50, średni IG to 55-70, wysoki powyżej 70.
Diabetycy powinni wybierać przede wszystkim pokarmy o niskim indeksie glikemicznym, ponieważ produkty z wysokim IG powodują gwałtowny wzrost poziomu cukru i równie intensywny wyrzut insuliny.
Stosunkowo szybko jednak poziom glukozy spada i pojawia się znowu łaknienie. To nie wszystko – im więcej dostarczamy organizmowi substancji wysoko glikemicznych, tym więcej trzustka musi wytwarzać insuliny.
Jeśli nasza dieta obfituje w węglowodany, organizm uodparnia się na działanie insuliny, dochodzi wówczas do zjawiska zwanego insulinoopornością. Tymczasem współczesny konsument spożywa mnóstwo produktów o podwyższonej zawartości cukru, nie zdając sobie z tego sprawy.
Cukry proste, głównie fruktoza, obecna jest praktycznie wszędzie: w gazowanych napojach, ciastach i innych wyrobach cukierniczych, jogurtach, keczupie, dressingach, nawet w pieczywie. Cukry proste są szybko wchłaniane i gwałtownie podnoszą poziom glukozy, a ponieważ jest ich nadmiar, organizm zaczyna gromadzić zapasy, przetwarzając je w w tkankę tłuszczową.
W przypadku cukrzycy odpowiednia dieta i zmiana trybu życia to warunki niezbędne do skutecznego jej leczenia. I wbrew pozorom dieta cukrzycowa wcale nie musi oznaczać jakiegoś drakońskiego jadłospisu, chodzi o zdrowy sposób odżywiania, który, nawiasem mówiąc, warto polecać wszystkim osobom, niezależnie od tego, czy są diabetykami, czy nie.
Taka zbilansowana dieta powinna być zresztą dostosowana do indywidualnych uwarunkowań, w szczególności wieku, masy ciała, stopnia zaawansowania choroby, aktywności fizycznej.
Dieta diabetyka – główne zasady
Cele, jakie powinniśmy osiągnąć stosując dietę to: unormowanie poziomu cukru we krwi i zarazem niedopuszczenie do napadów głodu, wyeliminowanie tzw. podjadania, zwłaszcza słodyczy, uregulowanie procesów przemiany materii, poziomu cholesterolu i ciśnienia, uzyskanie prawidłowej masy ciała, poprawa kondycji i samopoczucia. Aby to osiągnąć, należy, oprócz odpowiedniego jadłospisu, przestrzegać pewnych żelaznych reguł, mianowicie:
- Każdy posiłek powinien zawierać białka, tłuszcze i węglowodany w określonych proporcjach, aby dostarczyć organizmowi właściwą porcję energii.
- Powinno się spożywać 5 posiłków dziennie (3 większe i 2 mniejsze), w odstępach mniej więcej co 3-3,5 godziny, w ten sposób unikniemy niekorzystnych wahań poziomu cukru we krwi.
- Osoby z nadwagą lub otyłością nie powinny przekraczać normy 1300 kcal dziennie, osoby z prawidłową wagą 1600 kcal. Jeśli prowadzimy bardzo aktywny fizycznie tryb życia, ta wartość może być trochę większa.
- Dobierając produkty żywnościowe zdecydowanie preferujemy te z niskim indeksem glikemicznym, a unikamy tych, które mają wysoki IG.
- W każdym posiłku powinna znajdować się porcja warzyw, które nie tylko mają niski indeks glikemiczny, ale także dostarczają niezwykle cennego dla przemiany materii błonnika.
Podstawowe źródła energii niezbędne w diecie cukrzycowej
Wiele osób uważa, że skoro mamy do czynienia z dietą dla diabetyków, to należy zrezygnować ze spożywania węglowodanów czy tłuszczy. Tymczasem nie na tym rzecz polega.
Wybierajmy produkty o niskim indeksie glikemicznym i niektóre tłuszcze, pamiętajmy o witaminach i minerałach, ale nie możemy całkowicie wyeliminować pokarmów stanowiących podstawowe źródła energii dla organizmu, ponieważ grozi to jego wyniszczeniem.
1. Węglowodany
Dieta cukrzycowa nie oznacza bynajmniej, że powinniśmy całkowicie zrezygnować z węglowodanów, ponieważ stanowią one podstawę zaopatrzenia energetycznego organizmu. Należy jednak sięgać przede wszystkim po produkty o niskim indeksie glikemicznym, zawierające węglowodany złożone. Te bowiem, w przeciwieństwie do cukrów prostych, uwalniają się stopniowo i nie powodują wzmożonego stężenia glukozy we krwi i wyrzutu insuliny.
Najlepszym źródłem takich węglowodanów są warzywa i pełnoziarniste produkty zbożowe. Szacuje się, że udział tych związków w diecie powinien stanowić około 45% całkowitej kaloryczności pożywienia dziennego. Warzywa i produkty zbożowe zawierają ponadto bardzo ważny błonnik pokarmowy, który także korzystnie oddziałuje na metabolizm cukrów. Z kolei podaż owoców nie może przekraczać około 300 gram dziennie.
2. Tłuszcze
Chociaż ostatnio powszechnie krytykowane, są jednak niezbędnym składnikiem menu, powinny stanowić do 35% wartości energetycznej diety. Chodzi tylko o to, aby spożywać jak najmniej (10%) tłuszczów nasyconych, na rzecz tłuszczów jedno i wielonienasyconych. Te ostatnie znajdziemy przede wszystkim w rybach i owocach morza, olejach roślinnych, nasionach i orzechach. Ważne jest także systematyczne kontrolowanie poziomu cholesterolu i trójglicerydów.
3. Białko
Ten niesłychanie ważny składnik pokarmowy znajduje się nie tylko w mięsie, ale i w przetworach mlecznych oraz produktach roślinnych, przede wszystkim w roślinach strączkowych, które dodatkowo są bogatym źródłem witamin z grupy B i minerałów. Jeśli już sięgamy po mięso i wędliny, wybierajmy chude, bez tłuszczu, a produkty mleczne najlepiej naturalne, bez substancji smakowych i aromatycznych. Udział białka w dziennym zapotrzebowaniu energetycznym wynosi 15 do 20%,w przypadku osób otyłych może być większy – 20 do 30%.
Co jeść przy cukrzycy, a czego unikać?
Menu diabetyka wcale nie musi być monotonne i niezbyt smaczne. Wręcz przeciwnie, mamy do dyspozycji dostateczną ilość artykułów żywnościowych godnych polecenia, z których można skomponować smaczne i urozmaicone posiłki. Trzeba tylko przestrzegać określonych w tym przypadku wskazań.
Dieta dla cukrzyka – produkty wskazane
- Cukrzycy powinni jeść produkty zawierające dużo błonnika, który z jednej strony reguluje trawienie i zapobiega skokom poziomu glukozy, z drugiej zapewnia uczucie sytości. Należą do nich: pełnoziarniste produkty zbożowe – kasze, ryż, makarony, płatki owsiane, jęczmienne i żytnie, najlepiej ugotowane al dente.
- Warzywa, takie jak sałaty, pomidory, ogórki, cukinia, szparagi, rzodkiewka, papryka, jarmuż, cebula, kalafior, fasolka szparagowa, soja, soczewica, groch. Warto wiedzieć, że gotowane warzywa, na przykład ziemniaki, marchew czy buraczki, mają wyższy indeks glikemiczny niż surowe. Owoce jagodowe i cytrusowe, śliwki, jabłka, gruszki, wiśnie możemy jeść, ale w ograniczonych ilościach.
- Przetwory mleczne, najlepiej naturalne, jogurty, kefiry, maślanki, chudy lub co najwyżej półtłusty biały ser.
- Chude mięso, chude wędliny i ryby, najlepiej gatunki morskie, które oprócz innych cennych składników odżywczych, zawierają kwasy Omega3. Polecanym sposobem przyrządzania mięsa i ryb jest gotowanie na parze, duszenie bez początkowego obsmażania lub pieczenie.
- Tłuszcze – przede wszystkim oleje roślinne.
- Orzechy, pestki, nasiona jako źródło wysokiej jakości tłuszczów oraz witamin i minerałów.
Dieta przy cukrzycy – produkty zakazane
- Bezwzględnie należy unikać wszelkiego rodzaju fast foodów i dań gotowych, tłustego mięsa i podrobów, żółtego sera i tłustego nabiału.
- Trzeba zrezygnować z dań smażonych, ograniczyć spożycie soli i cukru (można zastąpić go słodzikiem), starać się rzadziej sięgać po ziemniaki, unikać produktów z białej mąki.
- Unikać owoców o wysokim IG, takich jak banany, winogrona, arbuzy czy owoce z puszki oraz napojów gazowanych, które mają z reguły bardzo wysoką zawartość cukru.
- Unikać alkoholu.
Ważną sprawą jest nie tylko dobór produktów o niskim indeksie glikemicznym, ale także nieprzekraczanie dziennej normy kaloryczności. Jeśli zaś zadbamy o różnorodność i walory smakowe posiłków, dieta cukrzycowa nie będzie bynajmniej uciążliwa. Śniadanie czy kolacja cukrzyka wcale nie musi być mniej apetyczna niż osoby zdrowej.
Jadłospis 1
- Śniadanie – dwie kromki pełnoziarnistego chleba, biały ser, sałata, rzodkiewka, zielona herbata
- Drugie śniadanie – maliny, jagody lub borówki z jogurtem i płatkami owsianymi
- Obiad – zupa kalafiorowa, duszona pierś kurczaka bez skóry, sałatka z pomidorów i papryki, brązowy ryż
- Podwieczorek – sok warzywny
- Kolacja – dorsz pieczony w folii, kiszony ogórek
Jadłospis 2
- Śniadanie – dwie kromki pełnoziarnistego chleba z szynką drobiową i ogórkiem, gorzka kawa lub herbata
- Drugie śniadanie – sałatka z warzyw: na przykład zielona sałata i pietruszka, rzepa, pomidor, papryka, ogórek
- Obiad – zupa krem z pomidorów, risotto z drobiu i warzyw
- Podwieczorek – kolorowa sałatka z twarożkiem
- Kolacja – omlet ze szpinakiem, surówka z marchwi z jabłkiem
Jadłospis 3
- Śniadanie – pieczywo z małą ilością masła, jogurt naturalny z płatkami zbożowymi i owocami, sok z marchwi
- Drugie śniadanie – jajecznica ze szpinakiem, herbata
- Obiad – ryba z otrębami, sałatka z fasolki szparagowej
- Podwieczorek – sałatka owocowa
- Kolacja – twarożek z warzywami
Dieta cukrzycowa – przepisy
Przepis na kolorową sałatkę z twarożkiem
Sałatę lodową porwać na mniejsze kawałki, dodać pokrojonego w kostkę pomidora, zielonego ogórka i żółtą paprykę, na wierzch poruszyć około 50 g chudego twarożku, całość przyprawić oliwą i octem balsamicznym.
Przepis na dorsza pieczonego w folii
Filet z dorsza myjemy i osuszamy, nacieramy odrobiną soli i pieprzu, sokiem z cytryny i zgniecionym ząbkiem czosnku. Folię smarujemy oliwą, układamy rybę i szczelnie zawijamy. Pieczemy około 30 minut, po rozwinięciu można posypać świeżym koperkiem.
Przepis na rybę smażoną w otrębach
Filet z morszczuka lub innej ryby myjemy i osuszamy, cebulę kroimy w krążki i obkładamy rybę pozostawiając ją w lodówce na parę godzin. Następnie białko ubijamy na sztywno, solimy rybę i panierujemy w białku i otrębach. Smażymy na oleju roślinnym, po usmażeniu na złoty kolor kładziemy na papierowym ręczniku, żeby odsączyć tłuszcz.
Przepis na sałatkę z fasolki szparagowej
Fasolkę gotujemy na parze, dodajemy obranego ze skórki i pokrojonego w kostkę pomidora oraz drobno posiekaną cebulę. Doprawiamy oliwą, sokiem z cytryny, czosnkiem, ewentualnie odrobiną cukru.
Życie z cukrzycą to nie koniec świata…
Podobnie jak w przypadku każdej innej choroby, cukrzycy nie wolno lekceważyć. Nie oznacza to jednak, że nie możemy żyć normalnie, pod warunkiem, że zastosujemy się do pewnych koniecznych zmian. Przede wszystkim, o czym już była mowa, musimy przyzwyczaić się do zdrowej, zbilansowanej niskoglikemicznej i niskokalorycznej diety, co przyniesie także korzyść naszej sylwetce.
Niemniej ważna jest aktywność fizyczna, bezruch sprzyja bowiem wszelkim chorobom oraz otyłości. Wreszcie, w celu obniżenia poziomu cukru i przywrócenia normalnego funkcjonowania trzustki, możemy wspomagać się suplementami, takimi jak oparty na surowcach roślinnych Diabeters.
5 komentarzy
Lekarz mnie właśnie uświadomił, że jak nie zmienię trybu życia, diety i nie schudnę, to za 2-3 lata czeka mnie cukrzyca, a potem ciągłe pogarszanie się stanu zdrowia, a co potem to wiadomo… Zaczynam od jutra dietę cukrzycową, tak czytam i w sumie nie wygląda to tak źle 🙂 spodziewałam się jakichś dużych ograniczeń, ale z tego, co czytam, to tylko trzeba pilnować indeksu glikemicznego produktów, wyrzucić cukry proste z menu, jeść zdrowo, dużo warzyw, zbożowe produkty itd. Co mnie bardzo cieszy to to, że jest 5 posiłków dziennie, bo do takiego częstego jedzenia jestem przyzwyczajona. A bez słodyczy, przekąsek, fast foodów czy białego chleba da się spokojnie wytrzymać, tzn. zamienić je na zdrowe substytuty. Znacie może jakieś ciekawe przepisy na desery dla cukrzyka?
Małgo41 – mnie lekarz podobne rzeczy powiedział 😉 Z tym, że to było już rok temu i od tego czasu diametralnie zmieniłam jadłospis. Teraz jem tylko zdrowe rzeczy, w przewadze u mnie kuchnia roślinna, którą zaczynam coraz bardziej doceniać i uwielbiać 😀 Nie wiedziałam, że z warzyw, kasz, ziaren zbóż da się tyle ciekawych rzeczy zrobić. W umiarkowanych ilościach jem też ryby, chudy drób, nabiał i jajka. Co do słodyczy, to nie pamiętam, kiedy je ostatnio jadłam, a kiedyś pochłaniałam je bez opamiętania 😉 Znalazłam sobie nowe smaki i wcale mi nie brakuje słodyczy. Jak mam ochotę na coś słodkiego, to najczęściej robię batony z płatków owsianych, orzechów, kakao i ksylitolu zamiast cukru. Spróbuj sobie też jabłecznika na mące razowej i z ksylitolem zamiast cukru – poezja 🙂 Przepyszne jest też ciasto marchewkowe z otrębami i ksylitolem i dietetyczne trufle kawowo-kakaowe z fasoli albo ciecierzycy. Aaa i byłabym zapomniała mój ostatni hit – omlet jaglany z musem owocowym (np. gruszkowym, borówkowym, truskawkowym) 🙂
Mój mąż jest diabetykiem (okazało się 2 miesiące temu) i powoli dostosowuję kuchnię do jego potrzeb i kompletuję przepisy. Macie może jakiś przepis na sernik dla diabetyka? To jego ulubione ciasto, a że zbliżają się jego urodziny, myślę nad upieczeniem takowego 🙂
Ja robię taki sernik dla cukrzyka już od ponad dwóch lat i zawsze wychodzi. Bierzesz niecały kilogram mielonego sera białego, niecałą szklankę ksylitolu, 4 jajka, łyżeczkę proszku do pieczenia, budyń śmietankowy, 3 łyżki soku z cytryny, roztopione masło. Możesz zrobić spód z herbatników pełnoziarnistych albo bez spodu. Białka ubijasz na sztywną piane, żółtka ucierasz z ksylitolem i masłem. Do żółtek dodajesz ser, budyń, proszek do pieczenia, mieszasz. Łączysz białka z masą serową, dodajesz sok z cytryny, delikatnie mieszasz. Przekładasz do formy wyłożonej papierem do pieczenia, pieczesz około godzinę w 180 stopniach. Studzisz ciasto w piekarniku przy uchylonych drzwiczkach.
Dzięki dziewczyny za wszystkie przepisy, wszystkie już wypróbowałam 🙂 Każdy z nich to poezja smaku 😀 Kiedyś mi się nie mieściło w głowie, że słodkości mogą być zdrowe i dietetyczne, że można je robić bez cukru i z takich produktów jak na przykład fasola, marchew czy cieciorka 😉 W ogóle dieta cukrzycowa jest super! Poziom cukru mi się unormował, zgubiłam już kilka kg i chudnę dalej, same plusy. Jeszcze wracając do słodkości, to i ja mam swój przebój, a mianowicie są to muffinki z jagodami, otrębami i serkiem waniliowym. Warto spróbować.