Koniczyna łąkowa (koniczyna czerwona) – właściwości lecznicze, zastosowanie, efekty. Czy sprawdzi się jedynie przy menopauzie?

Koniczyna łąkowa, inaczej koniczyna czerwona, jest wszechstronnie wykorzystywana w fitoterapii, a jej właściwości lecznicze są pod wieloma względami imponujące. Roślina ta obfituje w izoflawony – związki z grupy flawonoidów zachowujące się w naszym organizmie podobnie do estrogenów. Dzięki nim jest nieocenionym wsparciem dla kobiet w jednym z trudniejszych etapów życia, czyli w okresie menopauzy. Pomaga regulować gospodarkę hormonalną i zmniejsza natężenie dokuczliwych objawów menopauzy. Ale to nie wszystko. Koniczyna łąkowa jest również źródłem wielu składników odżywczych, które poprawiają ogólną kondycję organizmu oraz wzmacniają układ krwionośny i odpornościowy. Koniczynie łąkowej nie brakuje również zalet kosmetycznych, z którymi zdecydowanie warto się zapoznać.

Koniczyna łąkowa – morfologia, występowanie

Koniczyna łąkowa (Trifolium pratense), powszechnie nazywana też czerwoną koniczyną, to nieduża roślina z rodziny bobowatych (motylkowatych). Spośród roślin motylkowatych drobnonasiennych to właśnie ona jest najczęściej wysiewana i uprawiana. Koniczyna jest niezwykle pożytecznym składnikiem ekosystemu, doskonale oddziałującym na strukturę gruntu. Po skoszeniu bardzo szybko odrasta, a jej gęste skupiska zabezpieczają glebę przed ekspansją chwastów.

Koniczyna łąkowa jest mocno rozpowszechniona w naszym kraju. Rośnie praktycznie wszędzie, od łąk i pastwisk, poprzez przydroża, po jasne lasy. Występuje również w innych krajach europejskich, a także w niektórych rejonach środkowej Azji i północnej Afryki. Jest ponadto uprawiana w Australii i obu Amerykach.

Jeśli chodzi o biologię, koniczyna łąkowa to wieloletnia roślina (bylina) mogąca osiągać nawet 50 cm wysokości, choć przeważnie jest dużo niższa. Jej łodyga jest wzniesiona, czerwono nabiegła, owłosiona. Jej liście są trójlistkowe, eliptyczne lub jajowate i posiadają charakterystyczne, nieco jaśniejsze plamki. Rosnące u nasady liści przylistki są owłosione i szydłowato zakończone, niekiedy bywają zrośnięte z ogonkiem liścia.

Kwiaty koniczyny są motylkowe i mają ciemno różowy bądź fioletowo-różowy odcień. Zebrane są w kuliste lub jajowate główki. Owocem jest nieduży strąk, wewnątrz którego występuje jedno nasiono. Korzeń jest palowy, bardzo głęboko osadzony w ziemi, tuż przy glebie jest mocno rozgałęziony. Taki rozbudowany system korzeniowy odgrywa ważną rolę w stabilizowaniu gleby. Roślina kwitnie od maja do września.

Koniczyna łąkowa to roślina silna i obdarzona wysoką wartością odżywczą. Stanowi jeden z najcenniejszych surowców na paszę dla zwierząt. Co więcej, jest rośliną miododajną bardzo często odwiedzaną przez pszczoły i trzmiele. Z nektaru zbieranego przez pszczoły z kwiatów koniczyny produkowany jest cenny dla zdrowia miód koniczynowy. Niestety, nektar z koniczyny, ze względu na charakterystyczną budowę kwiatów (gęste korony i długie rurki kielicha), jest trudny do pozyskania, dlatego czysty miód koniczynowy jest rzadko spotykany.

Czy koniczyna łąkowa jest jadalna?

Koniczyna łąkowa sprawdza się jako uniwersalny dodatek kulinarny do wielu potraw. Wszystkie części rośliny są jadalne. Liście i kwiaty można spożywać na surowo i po obróbce cieplnej. Natomiast korzeń koniczyny łąkowej nie powinien być konsumowany na surowo. Najpierw należy go ugotować.

Kwiaty i liście koniczyny łąkowej mają bardzo delikatny smak, w którym znaleźć można orzechowe i zielne nuty. Te części rośliny świetnie sprawdzą się jako dodatek do sałatek, zup, dań jednogarnkowych, omletów, surówek, past, kanapek, tostów. Zaleca się zbieranie kwiatów i liści młodych, gdyż są one najsmaczniejsze i najbardziej pożywne.

Suszone kwiaty koniczyny czerwonej mogą być wykorzystane jako dodatek do herbat ziołowych lub owocowych. Zmielone suszone kwiaty mogą służyć jako przyprawa do mięs, sosów, dań warzywnych, zup lub innych potraw.

Co bardzo istotne, koniczynę, którą chcemy wykorzystać w kuchni, powinniśmy zbierać wyłącznie w czystych, niezanieczyszczonych terenach. Jak każdy produkt, powinna być ona spożywana z umiarem i po uprzednim sprawdzeniu, czy nie występują przeciwwskazania.

Koniczyna łąkowa – skład

Koniczyna łąkowa, ta filigranowa roślina o purpurowych kwiatach w formie iglastych kulek oraz oryginalnych trójlistkowych liściach, to nie tylko ozdoba łąk, ogrodów i lasów. To także cenione w medycynie naturalnej zioło o zasobnym składzie. Na plan pierwszy wysuwają się tutaj fitoestrogeny, dzięki którym roślina cieszy się sławą w redukowaniu objawów klimakterium. To jednak dopiero początek jej atutów zdrowotnych.

Cenne fitoskładniki zawarte w koniczynie łąkowej:

• Fitoestrogeny (izoflawony), w tym: genisteina, biochanina A, formononetyna i daidzeina. Izoflawony są bodaj najważniejszym składnikiem aktywnym koniczyny łąkowej. Są to związki z grupy flawonoidów wykazujące zdolność do wiązania się z receptorami estrogenowymi w organizmie człowieka. Naśladując estrogeny, redukują natężenie dolegliwości charakterystycznych dla spadku ich poziomu w ustroju.
• Garbniki – mają właściwości ściągające, przeciwzapalne, łagodzące podrażnienia. Przyspieszają regenerację tkanek, pomagają też neutralizować bakterie i inne szkodliwe mikroorganizmy.
• Kwercetyna, kemferol, luteolina i inne flawonoidy – fitozwiązki z grupy polifenoli, wykazujące wiele korzystnych właściwości, w tym silne właściwości antyoksydacyjne i antyalergiczne.
• Saponiny – redukują stany zapalne, mają właściwości moczopędne i detoksykujące, usprawniają procesy trawienia.
• Fitosterole – mają korzystny wpływ na układ krążenia, pomagają w obniżaniu poziomu cholesterolu we krwi poprzez blokowanie wchłaniania cholesterolu z pożywienia. Mają też pozytywny wpływ na układ hormonalny i moczowo-płciowy.

O czym również warto wspomnieć, koniczyna łąkowa dostarcza również organizmowi wielu witamin. Zawiera m.in. witaminy C, A i E będące silnymi przeciwutleniaczami i witaminy z grupy B dbające o prawidłową pracę układu nerwowego i o dobrą kondycję skóry i błon śluzowych. W koniczynie znajdziemy także wiele ważnych dla zdrowia związków mineralnych, w tym wapń, potas, magnez, żelazo, selen, chrom i fosfor.

Koniczyna łąkowa – właściwości prozdrowotne

Koniczyna łąkowa jest ziołem o wszechstronnym zastosowaniu. Może być zarówno elementem jadłospisu, jak i naturalnym wsparciem dla zdrowia. Zawarte w niej składniki aktywne mają wyraźny, pozytywny wpływ na różne obszary funkcjonowania organizmu. Dlatego warto włączyć ją do diety i swojego domowego zbioru ziół i medykamentów.

Oto lista najważniejszych właściwości zdrowotnych koniczyny łąkowej, dzięki którym poprawimy naszą kondycję psychofizyczną:

• stabilizuje pracę organizmu w okresie wahań hormonalnych, w tym w okresie menopauzy,
• wykazuje właściwości kardioprotekcyjne i hipotensyjne,
• poprawia stan skóry,
• obniża stężenie cholesterolu we krwi,
• działa przeciwzapalnie,
• ma właściwości antyoksydacyjne i przeciwnowotworowe,
• wzmacnia odporność,
• łagodzi objawy alergii,
• ma właściwości antybakteryjne,
• zmniejsza ryzyko osteoporozy,
• pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała,
• przeciwdziała chorobom skóry,
• działa odkażająco,
• wspomaga układ pokarmowy, moczowy i oddechowy.

Koniczyna łąkowa na menopauzę

Koniczyna łąkowa, to obok chmielu, lnu zwyczajnego, soi, lucerny i malwy, jedno z najlepszych źródeł fitoestrogenów, które będąc roślinną kopią naszych naturalnych estrogenów, pomagają odzyskać równowagę hormonalną w okresie menopauzy. Łagodzą wiele dolegliwości menopauzalnych, w tym te najpowszechniejsze, takie jak uderzenia gorąca, nadmierna potliwość, zaburzenia emocjonalne, wahania nastroju, drażliwość, płaczliwość, wzmożone napięcie nerwowego i nadmierne odczuwanie stresu.

Co warto podkreślić, regularne stosowanie preparatów z koniczyny w czasie menopauzy może zmniejszyć ryzyko osteoporozy. Dlaczego? Ponieważ zawarte w tej roślinie izoflawony pobudzają aktywność osteoblastów, czyli komórek kościotwórczych przy równoczesnym hamowaniu aktywności osteoklastów, czyli komórek kościogubnych. Wpływają tym samym na wzrost gęstości kości.

Izoflawony stymulują równocześnie wydzielanie prostacykliny, która jest ważnym czynnikiem obniżającym ciśnienie krwi oraz hamującym tworzenie zakrzepów.

Działania te są bardzo istotne dla kobiet w okresie menopauzy. Są one wówczas szczególnie narażone na zaburzenia gęstości kości i problemy z funkcjonowaniem układu sercowo-naczyniowego.

Fitoestrogeny zawarte w koniczynie wpływają również na poprawę ogólnego samopoczucia w okresie menopauzy i przeciwdziałają spadkowi libido. Co więcej, redukują bóle głowy i stawów i pomagają przywracać odpowiednie nawilżenie pochwy. Dzięki tym właściwościom koniczyna może znacząco wpłynąć na poprawę jakości życia u kobiety będącej w okresie menopauzy.

Koniczyna łąkowa – wpływ na drogi oddechowe

Znana głównie ze wspomagania zdrowia kobiet będących na etapie klimakterium koniczyna czerwona okazuje się być także cennym sojusznikiem w minimalizowaniu dolegliwości ze strony dróg oddechowych.

Roślina wykazuje dobre właściwości wykrztuśne, dzięki którym rozrzedza zalegający w drogach oddechowych śluz i ułatwia jego wydalanie z organizmu (poprzez stymulowanie wydzielania śluzu oraz zwiększenie ruchów rzęsek nabłonka dróg oddechowych). Zmniejsza też podrażnienie błony śluzowej i działa osłonowo na górne drogi oddechowe.

Co więcej, dzięki wysokiej zawartości związków o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym, w tym garbników, saponin, flawonoidów, koniczyna łąkowa pomaga również w wygaszaniu stanów zapalnych w obrębie dróg oddechowych i hamowaniu wzrostu mikroorganizmów chorobotwórczych.

Dzięki wszystkim tym działaniom koniczyna skraca czas infekcji górnych dróg oddechowych, redukuje uporczywe objawy i przynosi ulgę w kaszlu (suchym i mokrym), katarze, zapaleniu zatok, zapaleniu gardła, zapaleniu oskrzeli. Jednocześnie działa korzystnie na układ odpornościowy.

Koniczyna jako wsparcie dla układu sercowo-naczyniowego

Koniczyna łąkowa wpływa również korzystnie na układ krwionośny. Zwiększa elastyczność naczyń krwionośnych, chroni przed zaburzeniami rytmu serca, pomaga normalizować ciśnienie krwi. Dzięki dużej ilości antyoksydantów, ochrania układ sercowo-naczyniowy przed szkodliwą aktywnością wolnych rodników tlenowych. Co więcej, hamując absorpcję cholesterolu w jelicie cienkim, sprzyja poprawie profilu lipidowego.

Koniczyna łąkowa – działanie. W jakich dolegliwościach pomoże nam ziele koniczyny?

Korzystne działanie koniczyny na organizm jest głównie rezultatem wysokiej zawartości fitoestrogenów, fitosteroli, saponin i paru innych związków aktywnych. Oto, w jakich dolegliwościach koniczyna łąkowa może szczególnie pomocna:

• menopauza,
• wysoki cholesterol,
• nadciśnienie tętnicze,
• dolegliwości związane z układem moczowym,
• napięcie przedmiesiączkowe, bolesne miesiączki,
• podrażnienia i infekcje skórne, swędząca skóra, wysypki, egzema,
• łojotok, trądzik, łupież,
• przebarwienia, zaczerwienienia skóry,
• utrata jędrności i elastyczności skóry,
• zaburzenia nastroju, problemy ze snem,
• zaburzenia hormonalne,
• infekcje dróg oddechowych, kaszel, astma,
• bóle stawów,
• osłabienie kości, zwiększone ryzyko osteoporozy,
• alergie.

Koniczyna czerwona i jej wszechstronne zastosowanie w kosmetyce

Koniczyna łąkowa to roślinna asekuracja przed wieloma skórnym problemami. Pomaga zyskać lepszą kondycję i zdrowszy wygląd cery naczynkowej i cery trądzikowej. Doskonale sprawdza się również przy cerze wrażliwej, dojrzałej, suchej, zmęczonej i pozbawionej witalności. Surowiec ma dobre właściwości regenerujące, ujędrniające, antyoksydacyjne i odżywiające, przez co może opóźniać procesy starzenia skóry. Skutecznie łagodzi też podrażnienia, stymuluje produkcję kolagenu i elastyny, nawilża i chroni przed szkodliwym wpływem czynników zewnętrznych.

Z uwagi na doskonałe właściwości przeciwstarzeniowe i pielęgnujące ekstrakty z koniczyny czerwonej spotkać można w wielu kremach i serum o działaniu wygładzającym, redukującym zmarszczki i rewitalizującym. To jednak nie wszystko. Wyciągi z tej rośliny często wchodzą też w skład preparatów łagodzących objawy trądziku.

Koniczyna wykazuje bowiem silne działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i niwelujące wypryski skórne przy jednoczesnym działaniu kojącym, wygładzającym, zwalczającym pieczenie, normalizującym funkcje skóry i regenerującym. Właściwości te sprawiają, że jest niezwykle pomocna w pielęgnacji problematycznej skóry trądzikowej. Co warto dodać, koniczyna sprawdza się także w regulowaniu produkcji sebum i zwężaniu rozszerzonych porów, co docenią zarówno osoby z trądzikiem, jak i posiadacze cery mieszanej i tłustej.

Ekstrakty z koniczyny łąkowej mogą stanowić efektywną metodę na redukcję przebarwień skóry oraz wyrównanie jej kolorytu. Roślina niweluje zaczerwienienia, rozjaśnia cerę i zmniejsza widoczność plam pigmentacyjnych, co wpływa na zdrowszy i bardziej promienny wygląd skóry twarzy.

Jak się okazuje, na aplikowaniu wyciągów z koniczyny czerwonej zyskać może nie tylko skóra, ale i włosy. Jeśli ktoś szuka roślinnego remedium na osłabione włosy albo włosy pozbawione sprężystości i wigoru, powinien zwrócić uwagę na możliwości koniczyny.

Koniczyna czerwona wzmacnia strukturę włosów i niweluje takie zjawiska jak kruchość, łamliwość i rozdwajanie końcówek włosów. Regularne stosowanie preparatów zawierających ekstrakty z koniczyny łąkowej wpływa na zwiększenie odporności włosów na uszkodzenia mechaniczne. Zioło pobudza też porost i hamuje wypadanie włosów. Przeciwdziała między innymi nadmiernej utracie włosów w wyniku zaburzeń hormonalnych, w tym łysieniu androgenowemu (dzięki zdolności do stabilizowania gospodarki hormonalnej).

Koniczyna łąkowa pomaga ponadto w utrzymaniu odpowiedniego poziomu nawilżenia i elastyczności włosów. Poprawia ich kondycję, ułatwia układanie, sprawia, że stają się bardziej miękkie i błyszczące. Roślina korzystnie wpływa także stan skóry głowy. Normalizując pracę gruczołów łojowych, przeciwdziała nadmiernemu przetłuszczaniu.

Jak stosować koniczynę – zioła, preparaty zawierające koniczynę

Koniczyna łąkowa jest dostępna w sprzedaży w kilku wariantach, w tym w formie suszonego ziela, z którego przygotowuje się napary i odwary oraz w formie wieloskładnikowych lub jednoskładnikowych suplementów diety. Takie gotowe preparaty w postaci kapsułek lub kropli są przeważnie wyposażone w wysoce skoncentrowane wyciągi z koniczyny, dlatego dostarczają większych dawek substancji aktywnych i działają intensywniej niż herbaty ziołowe. Niemniej jednak, czy wybierzemy suszone ziele koniczyny, czy suplementy z koniczyną, zależy od naszych indywidualnych upodobań i celów zdrowotnych.

Napar z koniczyny czerwonej do picia

1 łyżkę suszonego ziela lub samych kwiatów zalewamy 1 szklanką wrzątku. Przykrywamy, czekamy 10 minut do zaparzenia. Odcedzamy i wypijamy.

Odwar z koniczyny łąkowej (do zastosowania zewnętrznego, np. do okładów)

Do pół litra wrzącej wody należy wsypać 2 lub 3 łyżki ziela koniczyny. Gotować pod przykryciem 15 minut. Odstawić do ostygnięcia, odcedzić. Odwar można wypić (po pół szklanki 3 razy dziennie), użyć do płukania jamy ustnej i gardła lub nasączyć nim gazę i użyć zewnętrznie w formie kompresu, okładu (np. na stłuczenia, podrażnienia, wykwity skórne, przebarwienia).

Koniczyna łąkowa – dawkowanie

Rekomendowana dzienna dawka koniczyny to przeważnie 1 lub 2 szklanki naparu z koniczyny lub 300-500 mg wyciągu z koniczyny dziennie.

Koniczyna łąkowa – interakcje z lekami i przeciwwskazania

Koniczyny łąkowej powinny unikać osoby zażywające środki antykoncepcyjne lub inne leki hormonalne. Niewskazane jest stosowanie koniczyny u kobiet z nowotworami piersi i innymi chorobami hormonozależnymi.