Strona główna Zdrowie Adaptogeny – naturalne środki mobilizacji organizmu do walki ze stresem i chorobami

Adaptogeny – naturalne środki mobilizacji organizmu do walki ze stresem i chorobami

by Karolina Karo
8 komentarzy

Ostatnia aktualizacja: 07.05.2022

Wśród występujących na naszej planecie kilkuset tysięcy gatunków roślin są takie, które wyróżniają się szczególnymi cechami. Posiadają bowiem zdolność adaptowania się do skrajnie niekorzystnych warunków, w których żyją i wykształcania szczególnej na nie odporności. Co więcej, niektóre z tych roślin owe zdolności przenoszą na organizmy spożywających je istot – zwierząt i ludzi. Te wyjątkowe rośliny to tak zwane adaptogeny. Pomagają nam przystosowywać się do różnych sytuacji, wykonują także rozmaite „prace naprawcze” w ustroju, prowadząc do odzyskania naturalnej równowagi. Kiedy warto sięgnąć po adaptogeny? Jakie są najlepsze adaptogeny roślinne i jakie działania wykazują?

Czym są adaptogeny?

zioła, obok moździerz i flakon

Rośliny określane jako adaptogeny, najogólniej rzecz ujmując, zwiększają odporność organizmu na stres. Chodzi tutaj o stres bardzo szeroko rozumiany, nie tylko stres psychiczny (generujący określony stan emocjonalny), ale także o stres fizyczny, ogólnie o wszelkie niekorzystne warunki i okoliczności, z jakimi musi sobie radzić nasz organizm, a które zaburzają naturalną równowagę.

Życie w ciągłym napięciu, zanieczyszczenie środowiska, nadmiar obowiązków i pracy, niewłaściwa dieta, brak aktywności fizycznej lub zbyt intensywna aktywność fizyczna, hałas i smog, wreszcie, w pewnym sensie, naturalne zmiany degeneracyjne związane z procesem starzenia, stanowią silne bodźce stresowe dla naszego organizmu.

Często bywa tak, że nie radzi on sobie z nadmiarem stresu i reaguje dysfunkcją jakiegoś układu czy organu. Rozwiązaniem kwestii przywracania równowagi organizmu w sytuacji stresogennej mogą być właśnie adaptogeny roślinne, które działają zarówno na poziomie komórkowym, hormonalnym, jak i narządowym oraz układowym.

Jak działają adaptogeny?

Adaptogen przywraca właściwy balans w funkcjonowaniu ważnych układów i organów, mając w ten sposób wszechstronny wpływ na zdrowie całego organizmu. Normuje gospodarkę hormonalną i neuroprzekaźnikową, wzmacnia układ odpornościowy oraz chroni poszczególne narządy, zwiększając tym samym możliwości adaptacyjne organizmu do niekorzystnych warunków sprzyjających powstawaniu chorób.

Adaptogeny roślinne nie leczą więc konkretnych schorzeń, ale wzmacniają organizm tak, aby samodzielnie poradził sobie z potencjalnym zagrożeniem.

Co więcej, rośliny, które wykazują działanie adaptogenne, wywierają tylko taki wpływ na procesy fizjologiczne, jaki jest konieczny, nie blokując i nie zakłócając normalnych funkcji organizmu.

Rezultaty regularnego stosowania adaptogenów przez dłuższy czas to nie tylko zwiększenie wytrzymałości organizmu, poprawa funkcjonowania układu odpornościowego oraz polepszenie naszych zdolności przystosowawczych, ale także szereg profitów dla psychiki, które każdy niewątpliwie doceni w życiu codziennym. A są to:

  • efektywniejsza praca mózgu,
  • szybsza decyzyjność,
  • lepsza kontrola nad emocjami,
  • bardziej zrównoważony nastrój,
  • lepsze samopoczucie psychiczne,
  • większa wydajność pracy,
  • lepsza komunikatywność,
  • lepsza jakość snu.

Rezultatem systematycznego przyjmowania adaptogenów, szczególnie niektórych, takich jak cordyceps, żeń-szeń, maca, cytryniec chiński, ashwagandha czy różeniec górski, jest ponadto dodatni wpływ na siłę i wytrzymałość mięśni oraz ogólną wydolność fizyczną, a także zdolności regeneracyjne organizmu.

Mechanizm działania adaptogenów na nasz organizm jest dla wszystkich roślin z tej grupy taki sam, niemniej jednak, w zależności od składu rośliny, istnieją niewielkie różnice, jeśli chodzi o ich właściwości. Niektóre wykazują silniejsze działania w jednym obszarze, inne w innym, niemniej jednak nadrzędną cechą każdego adaptogenu jest stabilizowanie pracy organizmu.

Za sprawą substancji aktywnych takich jak między innymi: laktony steroidowe, saponiny, fitosterole, związki fenolowe, alkaloidy, flawonoidy, terpeny oraz innych, adaptogeny wykazują działanie holistyczne, wywierając pozytywny wpływ zarówno na ciało, jak i na umysł. Ułatwiają konfrontację z wszelkimi czynnikami mogącymi stanowić dla naszego organizmu zagrożenie. Wywierając na nas tonizujący i normalizujący wpływ, pomagają szybciej i skuteczniej sobie z nimi poradzić.

Co wyróżnia adaptogeny? Jakie rośliny zaliczamy do grupy adaptogenów?

korzeń żeń-szenia

Dany surowiec, aby był zakwalifikowany jako adaptogen, musi wykazywać wszechstronny dodatni wpływ na organizm i wyróżniać się kilkoma niezbędnymi cechami:

  • musi być nieszkodliwy i nietoksyczny,
  • musi być pochodzenia naturalnego,
  • nie może być uzależniający,
  • nie może działać nadstymulująco i nie może zakłócać ani blokować naturalnych funkcji organizmu,
  • musi zapewniać niespecyficzną odpowiedź organizmu na stres (działać kompleksowo, redukować negatywny wpływ stresu na cały organizm, zmniejszać podatność organizmu na wpływ czynników stresogennych),
  • musi normować pracę całego organizmu i działać w kierunku przywracania w nim homeostazy (korzystnie wpływać na wszystkie układy i organy, wychwytywać braki i usterki, uzupełniać deficyty i naprawiać nieprawidłowości).

Adaptogeny na stres

Substancje adaptogenne dają o sobie znać w starciu z najrozmaitszymi negatywnymi czynnikami: poczynając od szkodliwych drobnoustrojów, grzybów, wirusów i innych czynników chorobowych, poprzez negatywne czynniki środowiskowe (smog, promieniowanie, zanieczyszczania, hałas, alergeny, niekorzystne warunki klimatyczne i pogodowe), aż na stresie psychicznym i wyczerpaniu nerwowym spowodowanym intensywnym życiem kończąc.

Właśnie w tym trzecim przypadku, czyli w sytuacji osłabionej kondycji mentalnej, braku balansu emocjonalnego i nadmiaru stresu psychicznego, najczęściej sięgamy po adaptogeny.

Na trym polu są niezwykle przydatne, bowiem pozwalają łatwiej dostosowywać się do wszelkich niesprzyjających warunków zewnętrznych. Między innymi pomagają nam lepiej radzić sobie i sprawniej działać w nerwowych i trudnych okolicznościach, np. w przypadku konfliktów, skomplikowanych relacji społecznych, a także w sytuacjach wymagających od nas szybkości i plastyczności myślenia, refleksu oraz szybkiego podejmowania decyzji itp. Są również cennym wsparciem w przypadku osób działających presją (np. w pracy), żyjących na wysokich obrotach i realizujących na co dzień wiele rozmaitych przedsięwzięć wymagających dobrej dyspozycji.

Obniżając poziom hormonu stresu (kortyzolu), surowce adaptogenne pomagają nam utrzymywać większy dystans do problemów, sprawiają, że mamy cały czas nerwy pod kontrolą, lepiej realizujemy zadania i nie poddajemy się paraliżującym negatywnym emocjom takim jak strach, panika, rozdrażnienie, smutek. Co więcej, adaptogeny działają odprężająco oraz regulują cykl spania i czuwania.

RANKING NAJLEPSZYCH TABLETEK NA STRES

Najlepsze adaptogeny roślinne

bacopa monnieri

Ashwagandha (Withania somnifera)

Ashwagandha to roślina pochodząca z Indii, znana także pod nazwą witania ospała. Obfituje w niesłychanie istotne dla zdrowia i pobudzające mechanizmy przystosowawcze substancje. Ashwagandha wspiera układ nerwowy, ograniczając wpływ bodźców stresowych oraz sprzyja utrzymaniu równowagi emocjonalnej. Wspomaga funkcje poznawcze i sprawia, że nasz umysł pracuje lepiej i wydajniej. Łagodzi napięcie, poprawia nastrój, niweluje zaburzenia depresyjne i stany lękowe, ułatwia zasypianie.

Ashwagandha wykazuje także liczne właściwości prozdrowotne. Chroni serce i układ krwionośny, wspomaga funkcjonowanie układu oddechowego, wątroby, trzustki i nerek. Co więcej, optymalizuje gospodarkę hormonalną, przyczyniając się do poprawy czynności tarczycy i układu rozrodczego i łagodząc objawy napięcia przedmiesiączkowego oraz menopauzy. Jest ponadto silnym antyoksydantem, przez co spowalnia procesy starzenia, redukuje ryzyko powstawania chorób nowotworowych, sprzyja długowieczności i witalności oraz zapewnia młody wygląd na dłużej.

Cytryniec chiński (Shisandra chinensis)

Cytryniec chiński to bardzo stary, znany od dwóch tysięcy lat lek roślinny, szczególnie przydatny wtedy, gdy organizm musi sobie poradzić z nadmiernym obciążeniem, czy to wynikającym z choroby, czy wzmożonego wysiłku fizycznego bądź umysłowego. Zioło dodaje energii, poprawia kondycję psychofizyczną, zmniejsza zmęczenie i stres. Usprawnia pracę mózgu, poprawia pamięć i koncentrację, działa antydepresyjnie.

Cytryniec chiński ma korzystny wpływ na funkcjonowanie serca i układu krążenia, reguluje przemianę materii, wspomaga układ oddechowy, stymuluje oczyszczanie organizmu z toksyn. Wzmacnia odporność, działa przeciwalergicznie, przeciwzapalnie i przeciwrakowo. Pomaga normować poziom cukru i cholesterolu we krwi. Co więcej, substancje aktywne zawarte w cytryńcu chińskim działają ochronnie na komórki wątroby i wspierają jej regenerację.

Różeniec górski (Rhodiola rosea)

Różeniec górski to zioło występujące w wysokich partiach gór, między innymi w rejonie Arktyki (stąd inna nazwa – korzeń arktyczny). Trudne warunki środowiskowe spowodowały wykształcenie się szeregu korzystnych, także dla człowieka, cech.

Różeniec górski poprawia odpowiedź organizmu na czynniki stresowe, a tym samym chroni nas przed wszelkimi negatywnymi skutkami stresu. Tłumi nadmierną aktywność układu nerwowego, nie pozwala dojść do głosu negatywnym myślom, wycisza wewnętrznie, pomaga zachować dystans, rozwagę, spokój i stabilność emocjonalną w trudnych sytuacjach.

Wzmacniając naturalną barierę ochronną organizmu, przyspiesza regenerację fizyczną i psychiczną, dodaje energii do działania, poprawia nastrój, pozytywnie oddziałuje na funkcje umysłowe. Wykazuje też silne działanie antyoksydacyjne, chroni komórki przed uszkodzeniami, zmniejsza ryzyko nowotworów oraz opóźnia procesy starzenia.

Gotu Kola (Centella asiatica)

Gotu kola, czyli wąkrota azjatycka, jest uznawana za symbol tradycyjnej medycyny Indii i Cejlonu. Zawiera mnóstwo cennych składników, między innymi rozliczne pentacykliczne saponiny triterpenowe (m.in. madekasozyd, azjatykozyd, tankunizyd, bramozyd, kwas centelikowy), a także flawonoidy, seskwiterpeny, witaminy, magnez. Dzięki nim wykazuje szereg atrybutów o charakterze leczniczym i prozdrowotnym.

Gotu kola przede wszystkim wspiera układ nerwowy i przywraca jego równowagę. Łagodzi napięcie nerwowe, lęk, niepokój oraz redukuje poziom stresu. Poprawia przewodzenie impulsów między neuronami i pobudza proces wzrostu nowych komórek mózgowych. Usprawnia procesy myślowe i zwiększa poziom koncentracji na wykonywanym zadaniu. Stymuluje wydzielanie neuroprzekaźników takich jak dopamina czy serotonina, podwyższając nastrój i zwiększając chęć do działania.

Gotu kola pozytywnie wpływa ponadto na pracę układu sercowo-naczyniowego oraz elastyczność naczyń krwionośnych i ukrwienie tkanek. Wspomaga układ ruchu, wzmacnia tkankę łączną, stymulując syntezę kolagenu. Działa przeciwbakteryjnie i przeciwgrzybicznie, przyspiesza gojenie ran i blizn.

Bacopa monnieri

Bacopa monnieri (bakopa drobnolistna), znana także pod nazwą brahmi, to roślina również wywodząca się z Indii, szczególnie ceniona w Ajurwedzie. Unikalne związki zawarte w bakopie – bakozydy (należące do grupy saponin steroidowych), kompleksowo wspierają organizm, poprawiają ukrwienie mózgu, chronią komórki nerwowe przed degeneracją, spowalniają procesy starzenia oraz regulują wydzielanie ważnych neuroprzekaźników, wspomagając funkcje psychiczne.

Wykorzystywana w leczeniu chorób różnego rodzaju bakopa jest szczególnie pożądana w przypadkach intensywnych czynności umysłowych, wpływa bowiem na takie funkcje, jak pamięć, uwaga i koncentracja. Co warto podkreślić, bakopa uznawana jest za jedno z najskuteczniejszych ziół usprawniających proces przyswajania, zapamiętywania i odtwarzania informacji. Korzystny wpływ na funkcje kognitywne idzie w parze z redukcją stresu i poprawą samopoczucia. Bakopa pomoże nam także pozbyć się negatywnych stanów emocjonalnych i huśtawek nastrojów. Wykazuje działanie uspokajające i relaksujące, ale bez efektu otumanienia i nadmiernej senności.

Ponadto Bacopa monnieri wzmacnia system odpornościowy, wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne i wpływa na normalizację poziomu cukru we krwi.

Żeń-szeń właściwy (Panax ginseng)

Żeń-szeń to bodaj najbardziej znana roślina pochodząca z Dalekiego Wschodu. Uważa się ją za lek uniwersalny, niemal na wszystko, przede wszystkim ze względu na substancje aktywne, które występują tutaj w ogromnych ilościach (jest ich około 200). W pierwszym rzędzie żeń-szeń wspomaga serce i wykazuje działanie przeciwzakrzepowe. Wzmacnia układ odpornościowy, hamuje szkodliwe działania wolnych rodników, przywraca równowagę w gospodarce hormonalnej, obniża poziom cholesterolu i cukru.

Żeń-szeń ma też istotny wpływ na kondycję psychofizyczną oraz zdrowie seksualne. Stymuluje pracę mózgu i poprawia jego funkcje. Zwalcza zmęczenie i znużenie, zapewnia dobre samopoczucie i wysoki poziom energii przez cały dzień. Polepsza zdolności ruchowe, siłowe, wytrzymałościowe i wspomaga regenerację organizmu. Jedną z odmian tej rośliny jest żeń-szeń syberyjski o bardzo podobnych właściwościach adaptogennych.

Zielona herbata

O jej zaletach słyszeli chyba wszyscy, ze względu na nie określa się ją niekiedy jako najzdrowszy napój świata. Obecne w zielonej herbacie składniki odżywcze i przeciwutleniacze mają wpływ na szereg ważnych czynności życiowych. Substancją o wybitnym znaczeniu jest przede wszystkim L-teanina, wspomagająca, wraz z kofeiną, pracę mózgu. Dzięki L-teaninie zielona herbata działa uspokajająco, redukuje napięcie i stres, rozluźnia i stabilizuje nastrój. Jednocześnie, lekko stymulując funkcje mózgowe, sprzyja lepszej koncentracji. Zielona herbata jest również znana ze swojej pozytywnej roli w procesie przemiany materii.

Korzeń maca

Korzeń maca, czyli trawa pieprzowa, to roślina rosnąca, podobnie jak inne adaptogeny, w ekstremalnych warunkach, mianowicie w Andach, na wysokości 3000-4000 metrów. Jej niezwykły skład i właściwości powodują, że zaliczana jest do tzw. super żywności. Korzeń maca chroni organizm przed różnymi patogenami i zmniejsza ryzyko wystąpienia nowotworów. Wspomaga pracę najważniejszych układów i narządów, ma znaczący wpływ na wytrzymałość fizyczną oraz funkcje psychiczne – pamięć, koncentrację, uwagę, myślenie. Co więcej, reguluje funkcje seksualne, zwiększa libido, zwalcza problemy z erekcją oraz poprawia jakość nasienia.

Eleuterokok kolczasty

Eleuterokok kolczasty to mniej znany, ale bardzo skuteczny adaptogen, którego atuty warto poznać bliżej, szczególnie jeśli prowadzimy aktywny tryb życia, narzekamy na silny stres, borykamy się ze spadkiem mocy witalnych czy wyczerpaniem psychofizycznym. Będzie również przydatny w sytuacji częstego kontaktu ze szkodliwymi czynnikami cywilizacyjnymi.

Eleuterokok wykazuje wysoką aktywność przeciwutleniającą, dzięki której skutecznie zwalcza szkodliwe wolne rodniki odpowiedzialne za powstawanie chorób cywilizacyjnych oraz szybsze starzenie się organizmu. Jednocześnie roślina stoi na straży dobrego samopoczucia i zmniejsza poziom kortyzolu w organizmie, minimalizując dokuczliwe skutki stresu. Pozytywnie wpływa również na wydolność organizmu, poprawia sprawność i zwiększa potencjał wysiłkowy.

Traganek błoniasty

Traganek błoniasty to roślina niezwykle bogata w związki biologicznie czynne. Obfituje we flawonoidy, aminokwasy, kumarynę, cholinę, saponiny triterpenowe (astragalozydy), izoflawony, polisacharydy oraz cenne dla układu nerwowego biopierwiastki. Liczne substancje aktywne zawarte w traganku sprawiają, że wykazuje on nie tylko właściwości adaptogenne, ale także antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze. Korzystnie też wpływa na nasz system nerwowy, poprawia zdolności umysłowe, wspiera układ sercowo-naczyniowy, wątrobę i układ pokarmowy.

Traganek uodparnia nas na działanie czynników stresogennych, a jednocześnie działa wzmacniająco i ochronnie na organizm. Co więcej, wykazuje działanie lekko stymulujące. Dodaje sił witalnych, wspiera mięśnie, podwyższa zdolności wysiłkowe i wytrzymałościowe, dzięki czemu jest bardzo wskazany dla osób trenujących.

Shatavari

Korzeń shatavari to bardzo ciekawy adaptogen o wszechstronnym pozytywnym działaniu na organizm. Ma bogatą tradycję w medycynie ajurwedyjskiej. Stosowany jest między innymi w celu wzmocnienia organizmu, poprawy odporności, kompleksowego odmłodzenia i rewitalizacji organizmu oraz podwyższenia poziomu estrogenów u kobiet, unormowania cyklu miesiączkowego i poprawy płodności. Z uwagi na korzystny wpływ na gospodarkę hormonalną, shatavari stosowany jest także jako naturalny środek poprawiający pracę tarczycy.

Bogaty w saponiny steroidowe, fitoekdysteroidy i izoflawony korzeń shatavari poprawia reakcję organizmu na czynniki stresogenne i pomaga zachować spokój wewnętrzny nawet w bardzo niesprzyjających warunkach. Reguluje nastrój, redukuje negatywne emocje, koi nerwy i zapewnia kompleksową poprawę samopoczucia.

RANKING NAJLEPSZYCH TABLETEK NA STRES

Czytaj więcej

8 komentarzy

Mary 14 września 2018 - 23:56

Odkąd odkryłam adaptogeny, nie rozstaję się z nimi 😀 Uważam że są bardzo przydatne w dzisiejszych czasach, kiedy każdy narzeka na stres i związane z nim obniżenie jakości życia. Adaptogeny umożliwiają lepsze funkcjonowanie całego organizmu, naprawiają głowę i ciało, ale oczywiście nic nie dzieje się samo, bez naszej poomocy. Myślę że ideałem jest wprowadzanie technik relaksacyjnych, zmiana trybu życia na zdrowszy, praca nad emocjami i do tego stosowanie adaptogenów. Ja w ten sposób zmieniłam swóje życie o 180 stopni. Przedtem byłam psychicznym wrakiem.

Odpowiedź
Cafe latte 15 września 2018 - 13:27

Mary, ja dodałabym jeszcze rozwijanie własnej pasji/hobby. Chodzi o to, by znaleźć sobie w życiu coś, co pozwoli nam na jakiś czas odciąć się od szarej rzeczywistości i da nam wewnętrzną satysfakcję i harmonię. Ja po latach wróciłam do tańca, którym kiedyś się pasjonowałam. zadziałało to na mnie uzdrawiająco.

Odpowiedź
TomFinger 19 września 2018 - 15:08

Do trenujących – wie ktoś czy adaptogeny wpływają też pozytywnie na sprawność fizyczną/budowę masy? Coś mi się obiło o uszy, że tak, ale brak pewności. Jeśli tak, to jakie najbardziej?

Odpowiedź
Czarny33 19 września 2018 - 21:34

Jasne że mają wpływ na sprawność fizyczną. Mogą być też pomocne w budowaniu masy przy odpowiednio dobranym treningu. Wypróbuj sobie korzeń maca, żeń-szeń, różeniec górski, ashwagandhe. Mają wpływ na szybszą regenerację organizmu po wysiłku, regulują procesy metaboliczne, wspierają anabolizm, do tego jeszcze pozytywnie robią na libido 😉

Odpowiedź
Robertas 20 września 2018 - 16:24

Słyszałem, że nawet niektóre adaptogeny mogą pobudzać wytwarzanie testosteronu (maca, ashwagandha). Chyba się przerzucę na naturalne boostery masy, bo swojego czasu troche za mocno pojechałem z anabolikami… troche się pood względem zdrowotnym odwróciło na niekorzyść

Odpowiedź
Kajetan 24 września 2018 - 09:12

Co do właściwości cennych dla trenujących – większość z adaptogenów (jeśli nie wszystkie) ma jeszcze taką zaletę, że dodają energii i wigoru. To ma bardzo duże znaczenie jak się trenuje kilka razy w tygodniu i czasem nie ma się siły i ochoty na kolejne starcie ze sztangą lub czymś innym… jak dla mnie taki żeńszeń, rhodiola czy maca są lepsze od większości przedtreningówek które są przesadnie szpikowane stymulantami.

Odpowiedź
Krzychu 26 września 2018 - 14:29

Fakt, adaptogeny są baardzo pomocne dla organizmu. Ja ze swojej strony mogę polecić gotu cola. Jeśli chodzi o poprawę samopoczucia i zwiększanie zdolności umysłowych – gigant. Odkąd przyjmuję regularnie, przestały mnie nękać kłopoty z koncentracją nad danym zadaniem (pracuję umysłowo), nie rozpraszam się, pracuję wydajnie i szybko, rano budzę się w pełnej gotowości do wysiłku mentalnego. Jeśli dodam do dawki gotu cola espresso lub zieloną herbatkę, produktywność jeszcze mocniej idzie w górę 🙂 Polecam każdemu, kto boryka się ze zmęczeniem psychicznym i kto ma problemy ze skupieniem uwagi, przyswajaniem wiedzy, itp.

Odpowiedź
Adrianna28 3 października 2018 - 19:02

rzeczywiście działanie adaptogenów jest niesamowite. To tak, jakby ktoś dał nam panaceum na większość dolegliwości. Te substancje działają bardzo inteligentnie, zwiększają odporność i odganiają choroby i złe samopoczucie. Ale trzeba pamiętać o przestrzeganiu dawek i dłuższym, regularnym stosowaniu, inaczej ich działanie może nie być tak zauważalne.

Odpowiedź

Skomentuj TomFinger Cancel Reply

* Korzystając z tego formularza wyrażasz zgodę na przechowywanie i przetwarzanie swoich danych przez tę stronę internetową.

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

Ta strona wykorzystuje pliki cookie w celu poprawy komfortu użytkowania. Zakładamy, że nie masz nic przeciwko temu, ale możesz zrezygnować, jeśli chcesz. Akceptuję Czytaj więcej

Polityka prywatności i plików cookie