Cukrzyca to wyjątkowo podstępna choroba, którą początkowo trudno zauważyć, a która dotyka coraz większej liczby osób, niestety nawet bardzo młodych. Szacuje się, że w Polsce mamy około 3 mln chorych na cukrzycę, a spośród nich 1 mln nie ma świadomości tego faktu. Tymczasem poważnego zachorowania można uniknąć, jeśli w porę zdiagnozujemy tzw. stan przedcukrzycowy i podejmiemy odpowiednie kroki.
Stan przedcukrzycowy, czyli zaburzenie metaboliczne, którego cechą charakterystyczną jest podwyższone stężenie glukozy we krwi, to poważny sygnał ryzyka rozwoju cukrzycy, choć na szczęście odwracalny, wymagający jedynie natychmiastowej zmiany stylu życia.
Spis Treści
Stan przedcukrzycowy – objawy. Jak rozpoznać stan przedcukrzycowy?
Nieprawidłowa tolerancja glukozy, czyli właśnie stan przedcukrzycowy, cechuje się wyższym poziomem cukru we krwi, co prawda nie tak wysokim, jak w przypadku cukrzycy. Niemniej jednak nie w porę zdiagnozowany lub nieleczony, może doprowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2, która jest już, niestety, nieodwracalna.
Zazwyczaj początkowo występują niezbyt duże zaburzenia gospodarki węglowodanowej, niekiedy trudno wykrywalne poprzez badania. Z czasem poziom glukozy wzrasta tylko rano albo po posiłku. Mimo to stopniowo równowaga organizmu zostaje zachwiana, a stężenie cukru zaczyna oscylować w okolicach górnego dopuszczalnego pułapu lub nawet go przekracza.
Tego rodzaju nawet niewielkie, ale stałe podwyższenie poziomu cukru we krwi działa bardzo niekorzystnie na kondycję naczyń krwionośnych i nerwów obwodowych i grozi przekształceniem stanu przedcukrzycowego w zaawansowaną cukrzycę. Ponadto już na tym etapie mogą wystąpić poważne zmiany w narządzie wzroku.
Do podjęcia stosownych kroków, z których pierwszy to wykonanie badań i ewentualna wizyta u lekarza, powinny nas skłonić następujące symptomy:
- permanentnie odczuwane zmęczenie,
- nadmierna senność, objawiająca się na przykład nagłą potrzebą drzemki,
- nieuzasadnione zwiększenie apetytu i pragnienia,
- suchość w ustach,
- nadmierna suchość skóry,
- częste oddawanie moczu,
- częste infekcje,
- nagłe problemy ze wzrokiem.
Krzywa cukrowa – normy
Stan przedcukrzycowy to stan pośredni między byciem zdrowym a byciem chorym na cukrzycę typu 2. Badania są zdecydowanie najlepszym narzędziem do ustalenia stanu faktycznego i punktem wyjścia do podjęcia stosownych do ich wyników działań.
Prawidłowy poziom glukozy we krwi na czczo u zdrowej osoby mieści się w przedziale 70-99 mg/dl. Jeżeli wynik badania wynosi od 100 do 125 mg/dl, powinno się przeprowadzić dodatkowo test OGTT, czyli tzw. krzywą cukrową. Krzywa cukrowa polega na pobraniu próbki krwi żylnej, następnie podaniu roztworu glukozy i ponownym zbadaniu poziomu cukru po 60 i 120 minutach.
Poziom cukru we krwi na czczo w badaniu krzywej cukrowej w granicach 100-125 mg/dl, to nieprawidłowa glikemia na czczo. Wynik w przedziale 140-200 mg/dl w dwie godziny po spożyciu glukozy to nieprawidłowa tolerancja glukozy.
Tego rodzaju wyniki oznaczają stan przedcukrzycowy, to jest ostatni moment przed rozwojem pełnoobjawowej cukrzycy. Natomiast wynik 200 mg/dl i powyżej, wskazuje na zaawansowaną cukrzycę typu 2.
Stan przedcukrzycowy – przyczyny, czynniki ryzyka
Co prawda stan przedcukrzycowy to jeszcze nie cukrzyca, ale w każdej chwili może się w nią rozwinąć. Dlatego nie wolno go lekceważyć, a jeśli nasz styl życia jest źródłem czynników ryzyka, tym bardziej powinniśmy systematycznie badać poziom glukozy we krwi.
Za główne przyczyny nieprawidłowej tolerancji glukozy, czyli potencjalne niebezpieczne dla zdrowia okoliczności, uznaje się przede wszystkim nadwagę i otyłość oraz niewłaściwą dietę i brak aktywności fizycznej.
W dalszej kolejności są to:
- choroby układu sercowo-naczyniowego,
- nadciśnienie tętnicze,
- wysoki poziom cholesterolu,
- zespół policystycznych jajników,
- wcześniejsza cukrzyca ciążowa,
- uwarunkowania genetyczne.
Analogiczne powody wymienia się także w kontekście samej cukrzycy.
Jaki jest związek między otyłością a stanem przedcukrzycowym czy cukrzycą? Otóż nadmiar tkanki tłuszczowej przyczynia się do zwiększonej produkcji różnych substancji zakłócających prawidłowe działanie insuliny i przyswajanie glukozy przez komórki naszego ciała.
W rezultacie następuje zaburzenie subtelnej równowagi w organizmie, co skutkuje całym szeregiem negatywnych zjawisk metabolicznych i w konsekwencji może prowadzić do tak poważnych schorzeń, jak uszkodzenie serca, naczyń krwionośnych, nerek, wzroku, układu nerwowego.
Równie istotny wpływ na ewentualny rozwój cukrzycy ma tryb życia. Brak ruchu i tzw. siedzący tryb życia, niesie ze sobą ryzyko zaburzeń pracy całego organizmu, przede wszystkim układu sercowo-naczyniowego, ale także oddechowego, nerwowego, mięśniowego, kostno-stawowego.
Z czasem zmniejsza się zdolność serca do pompowania krwi, komórki ciała są niedotlenione i gorzej odżywione, spada wydolność płuc, osłabieniu ulegają kości, mięśnie i stawy. Spowalnia metabolizm, zaburza się gospodarka węglowodanowa, organizm zamiast wytwarzać energię, gromadzi zapasy w postaci tkanki tłuszczowej.
Stan przedcukrzycowy – badania, diagnostyka
Aby wyeliminować ryzyko zachorowania na cukrzycę, należy zatem gruntownie zmienić styl życia i sposób odżywiania. Ale to nie wszystko. Ponieważ w przypadku wielu chorób, w tym cukrzycy, najważniejsze jest wczesne rozpoznanie, czyli na etapie stanu przedcukrzycowego, warto co jakiś czas przeprowadzić test na oznaczenie poziomu glukozy.
Częste badania przesiewowe są ku temu znakomitą okazją. Oprócz sprawdzenia poziomu cukru we krwi, można przeprowadzić test obciążenia glukozą, czyli tzw. krzywą cukrową.
Tego typu badania mają pełną wartość diagnostyczną pod warunkiem zachowania przez nas pewnych zasad, przede wszystkim na kilka dni przed badaniem nie należy radykalnie zmieniać trybu życia czy diety, ponieważ zmiana zafałszuje wynik. Testu nie powinno się przeprowadzać w czasie infekcji czy stanów zapalnych, które mogą także wpływać na wyniki.
Do bardziej specjalistycznych narzędzi diagnostycznych należą badania poziomu insuliny, stężenia peptydu C, czy stężenia przeciwciał.
Jak odwrócić stan przedcukrzycowy – najlepsze metody
Lekceważenie stanu przedcukrzycowego i brak leczenia (głównie w formie zmiany stylu życia na zdrowszy) to prosta droga do rozwoju cukrzycy typu 2.
Oto kilka wskazówek, jak nie dopuścić do rozwoju groźnej cukrzycy.
Stan przedcukrzycowy – dieta
Na wstępie warto zaznaczyć, że dieta w przypadku stanu przedcukrzycowego nie należy w żadnym razie do kuracji rygorystycznych, polegających na całkowitym wykluczeniu pewnych pokarmów. Chodzi raczej o wykształcenie zdrowych nawyków żywieniowych, dzięki czemu uniknie się ryzyka rozwoju cukrzycy, a ponadto, co z pewnością ma istotne znaczenie, towarzyszyć temu będzie redukcja masy ciała.
Generalną zasadą jest regularne spożywanie posiłków, około 4-5 dziennie, o mniejszej niż dotąd objętości i kaloryczności.
Około 45% wartości energetycznej powinny stanowić węglowodany złożone, czyli produkty takie jak pieczywo pełnoziarniste, płatki zbożowe, ciemny ryż i kasze. Poza niskim indeksem glikemicznym, zawierają one duże ilości korzystnego dla organizmu (zwłaszcza dla układu pokarmowego) błonnika, który dodatkowo zapewnia uczucie sytości i reguluje trawienie.
Z tych samych względów poleca się także w zasadzie wszystkie warzywa oraz, w nieco mniejszej ilości owoce, przede wszystkim te o niższej zawartości cukru, czyli jabłka, wiśnie, truskawki, maliny, porzeczki, grejpfruty, agrest, jagody.
Trochę wyższy indeks glikemiczny mają czereśnie, gruszki, winogrona, ananasy, banany.
Źródłem białka powinien być chudy nabiał, jaja, ryby, drób oraz rośliny strączkowe. Tłuszcze zwierzęce należy zastąpić olejami roślinnymi, ograniczyć spożycie soli i oczywiście cukru.
Unikać należy półproduktów i żywności wysoko przetworzonej, kupnych wypieków cukierniczych, słodzonych napojów, smakowych serków czy jogurtów, alkoholu.
Stan przedcukrzycowy – zmiana trybu życia
Dzisiaj już chyba nikogo nie trzeba przekonywać, że warunkiem dobrego zdrowia, i to zarówno fizycznego, jak i psychicznego, jest odpowiednia, indywidualnie dopasowana do potrzeb i możliwości, aktywność fizyczna. Co więcej, w przypadku profilaktyki, a nawet leczenia niektórych chorób, stanowi ona wręcz nieodzowny element terapii. Tak właśnie jest i w odniesieniu do stanu przedcukrzycowego oraz zaawansowanej cukrzycy.
Regularny ruch korzystnie wpływa na zachowanie równowagi węglowodanowej, poprawia ogólną kondycję i samopoczucie oraz sprzyja redukcji masy ciała.
Najczęściej polecaną formą aktywności są ćwiczenia aerobowe – nordic walking, szybki marsz, jazda na rowerze, pływanie, ale w zależności od wieku i możliwości fizycznych, można uprawiać praktycznie każdy rodzaj sportu. Najważniejsze jest to, aby taka aktywność miała systematyczny, regularny charakter.
Stan przedcukrzycowy – naturalne sposoby
Istotne wsparcie w przypadku nieco podwyższonego poziomu glukozy mogą stanowić zioła. Nie wyleczą one wprawdzie zaawansowanej cukrzycy, ale z pewnością pomagają w obniżeniu zawartości cukru we krwi, usprawniają metabolizm węglowodanów, minimalizują dolegliwości towarzyszące zaburzeniom poziomu glukozy.
Do najskuteczniejszych pod tym względem ziół należą:
- morwa biała – hamuje wydzielanie enzymów odpowiedzialnych za powstawanie glukozy, zapobiegając tym samym wzrostom poziomu cukru we krwi, szczególnie po posiłku
- mniszek lekarski – wykazuje wiele działań prozdrowotnych, między innymi pomaga uregulować poziom cukru, jak również obniża indeks glikemiczny pokarmów i spowalnia wchłanianie cukrów
- cynamon – znany nam doskonale jako aromatyczna przyprawa, ma również właściwości, dzięki którym reguluje poziom glukozy
- szałwia – działa podobnie jak niektóre leki przeciwcukrzycowe
- kozieradka – poprawia wrażliwość tkanek na insulinę, opóźnia opróżnianie żołądka
W przypadku stanu przedcukrzycowego leczenie farmakologiczne jest rzadko stosowane, natomiast zamiast ziół można sięgnąć po gotowy suplement diety zawierający kilka różnych naturalnych substancji obniżających cukier i stabilizujących glikemię.
Jednym z najbardziej cenionych pod tym względem jest Redusugar – nowoczesny, zaawansowany preparat o zróżnicowanym składzie, zawierający aż 9 naturalnych substancji znanych z właściwości przeciwcukrzycowych.
